________________
૩૦
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
(૫) ચતુઃસંયોગી ૪થો ભાંગો- ઔદયિક-ક્ષાયિક-ક્ષાયોપશમિકપારિણામિક છે. ઔદયિકભાવે ના૨ક વગેરે એક એક ગતિ, ક્ષાયિકભાવે સમ્યક્ત્વ, ક્ષાયોપશમિકભાવે-ઇન્દ્રિયો, પારિણામિકભાવે જીવત્વ. આ ભાંગો ચારે ગતિમાં સંભવે. ચારે ગતિના જુદા જુદા ગણતા ૪ ભાંગા ગણાય.
(૬) પંચસંયોગી ૧ ભાંગો- ઔદયિક-ક્ષાયિક-ઔપશમિકક્ષાયોપશમિક-પારિણામિક. ઔદયિકભાવે મનુષ્યગતિ, ક્ષાયિકભાવે સમ્યક્ત્વ, ઔપશમિકભાવે-ઉપશમ શ્રેણિમાં છે માટે, ક્ષાયોપશમિકભાવેઇન્દ્રિયો અને પારિણામિકભાવે-જીવત્વ. આ ભાંગો ઉપશમશ્રેણિમાં સમ્યગ્દષ્ટિને જ સંભવે. માટે આનો પણ ૧ જ ભાંગો ગણાય.
સૂત્ર-૭
ઉ૫૨ જોયું તેમ સાન્નિપાતિકના ૨૬ ભાંગામાંથી ફક્ત ૬ ભાંગાના ૧૫ ભેદ જ શક્ય છે. આ જ વાત આ બે ગાથામાં જણાવી છે.
ગાથાર્થ— ઔદયિક-ક્ષાયોપશમિક-પારિણામિક, આ ભાંગો ચારેય ગતિમાં એક એક છે. આની જોડે ક્ષાયિક જોડી દેવાથી ઔયિકક્ષાયોપશમિક-પારિણામિક-ક્ષાયિક, આ ભાંગો પણ ચારેય ગતિમાં એક એક છે. તદ્દમાવે=ક્ષાયિકના અભાવમાં જો ઔપશમિક જોડી દેવામાં આવે તો ઔયિક-ક્ષાયોપશમિક-પારિણામિક-ઔપમિક. આ ભાંગો પણ ચારેય ગતિમાં એક એક હોય છે. (આમ આ ૧૨ ભાંગા થયા.) (૧)
ઉપશમશ્રેણિમાં ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિને એક ભાંગો હોય છે. જેમકે ઔયિક-ઔપમિક-ક્ષાયોપશમિક-ક્ષાયિક-પારિણામિક. એક ભાંગો કેવલીને હોય છે. જેમકે- ઔદયિક-ક્ષાયિક-પારિણામિક. એક ભાંગો સિદ્ધને હોય છે. જેમકે- ક્ષાયિક-પારિણામિક. આમ સાન્નિપાતિકના આ ૧૫ ભેદો અવિરુદ્ધ છે=સંભવે છે. આ સિવાયના ભેદો સંભવતા નથી. (૨) આ બંને ગાથાઓ આવા શાબ્દિક ફેરફાર સાથે નીચે જણાવેલા ગ્રંથોમાં ઉપલબ્ધ છે—
उदइयखओवसमियपरिणामेहिं चउरो गइचउक्के । खइयजुएहिं चउरो तदभावे उवसमजुएहिं ॥ ५६ ॥
