________________
૧૩૨
શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨ સૂત્ર-૪૫ नापि निर्जीर्यत इत्यर्थः, न नीरसतामापाद्यते, अमुक्तरसकुसुम्भवत्, उपकरणाभावात् सामग्र्ययोगादिति, एवं प्रतिविशिष्टभोगाद्यपेक्षमेतत्, नोपभोगादिमात्रापेक्षमिति, 'शेषाणि त्वि'त्यादि, शेषाणि तु कार्मणव्यतिरिक्तान्यौदारिकादीनि, किमित्याह-सोपभोगानि, उपभोगनिमित्तेन्द्रियाणां भावात्, एतदेव विशेषेणाह-'यस्मादि'त्यादिना, यस्मात् सुखदुःखे तैरौदारिकादिभिरुपभुज्येते, इन्द्रियादिवृत्तेः कारणात्, तथा कर्म च बध्यते, अभिव्यक्तबन्धनहेतुभावात् हिंसादियोगात्, एवं वेद्यते विशिष्टानुभवेन तद्वेदनकालोपपत्तेः, उदीरणादियोगात्, एवं निर्जीर्यते नीरसतामापाद्यते च, मुक्तरसकुसुम्भवत्, अत एव हेतोः, यस्मादेवं तस्मात् सोपभोगानीति निगमनं ॥२-४५॥
ટીકાર્થ- કામણશરીરને ઇન્દ્રિયો વગેરે ન હોવાથી કાર્મણશરીર ઉપભોગથી રહિત છે. આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો ભાષ્યકાર અન્યન ઇત્યાદિથી કહે છે- જે શરીર અંતે હોય તે શરીર અંત્ય કહેવાય. પ્રસ્તુતમાં સૂત્રકાર સૂત્રમાં જણાવેલા ક્રમ પ્રમાણે અંત્ય શરીરથી કાર્મણશરીરને કહે છે. કેમકે વારિ-વૈજ્યિ - હાર તૈન-વાર્માનિ શરીરાણિ (૨-૩૭) એવો સૂત્રપાઠ છે.
કામણશરીર ઉપભોગથી રહિત છે, અર્થાત્ (૧) કામણશરીરથી સુખ-દુઃખનો ઉપભોગ કરી શકાતો નથી. (જેમ ઔદારિક આદિ શરીરથી ઇન્દ્રિયો અને વિષયોના સંપર્કથી સુખ-દુઃખનો વ્યક્તરૂપે અનુભવ થાય છે, તેમ કાર્મણશરીરથી સુખ-દુઃખનો અનુભવ થતો નથી.) કારણ કે શરીરથી સુખ-દુઃખનો અનુભવ અસંખ્ય સમયથી જ થાય. કાર્મણશરીરનો યોગ તો વિગ્રહગતિમાં જ વધારેમાં વધારે ચાર સમય સુધી જ હોય.
(૨) તથા કાર્યણશરીરથી કર્મબંધ ન થાય. (જેમ ઔદારિક આદિ શરીરથી હિંસા, જુઠ, ચોરી, અબ્રહ્મસેવન આદિ પ્રવૃત્તિથી મન, વચન, કાયાથી વ્યક્ત રૂપે કર્મબંધ થાય છે, તેવી રીતે કાર્મણશરીરથી કર્મબંધ
