________________
૧૧૦
સૂત્ર-૩૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨ બાકીના જીવોને સમૂર્ઝન જન્મ હોયशेषाणां सम्मूर्छनम् ॥२-३६॥ સૂત્રાર્થ શેષ જીવોને સંપૂર્ઝન જન્મ હોય છે. (૨-૩૬)
भाष्यं- जराय्वण्डपोतजनारकदेवेभ्यः शेषाणां सम्मूर्च्छनं जन्म । उभयावधारणं चात्र भवति । जरायुजादीनामेव गर्भः । गर्भ एव जरायुजादीनाम् । नारकदेवानामेवोपपातः । उपपात एव नारकदेवानाम् । शेषाणामेव सम्मूर्च्छनम् । सम्मूर्च्छनमेव शेषाणाम् ॥२-३६॥
ભાષ્યાર્થ– જરાયુજ, અંડજ, પોતજ, નારકો અને દેવો સિવાયના અન્ય જીવોને સંપૂર્ઝન જન્મ હોય છે. અહીં બંને પદોમાં અવધારણ છે (તે આ પ્રમાણે-) જરાયુજ વગેરેને જ ગર્ભ હોય છે. જરાયુજ વગેરેને ગર્ભ જ હોય છે. નારકદેવોને જ ઉપપાત હોય છે. નારક દેવોને ઉપપાત જ હોય છે. અન્ય જીવોને જ સંમૂર્ચ્યુન હોય છે. અન્ય જીવોને સંપૂર્ઝન જ હોય છે. (૨-૩૬)
टीका-(जराय्वण्डपोतजनारकदेवेभ्यः) शेषाणाम्-उक्तव्यतिरिक्तानां पृथिव्यादीनां सम्मूर्च्छनं जन्मेति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह 'उभयावधारणं चात्र भवती'त्यादिना उभयावधारणमिति जराय्वादीनां गर्भादौ गर्भादीनां जराय्वादाविति, अत्रेति जन्मविभागाधिकारे, यदाह जरायुजादीनामेव गर्भः, नौपपातिकादीनामुक्तलक्षणानां, गर्भ एव जरायुजादीनां, नोपपातादि, एवमुपपातादिष्वपि योजनीयमिति ॥२-३६॥
ટીકાર્થ– ઉક્તથી બીજા શેષ છે. પૂર્વે જરાયુજ, અંડજ, પોતજ, નારક અને દેવો કહ્યા છે. આથી પૃથ્વીકાય આદિ જીવો શેષ છે. ઉક્તથી બીજા પૃથ્વીકાય આદિ જીવોને સંપૂર્ઝન જન્મ હોય છે. આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો ભાષ્યકાર સમયાવધારાં વાત્ર મતિ ઇત્યાદિથી કહે છે- જરાયુજ આદિનું ગર્ભ આદિમાં અને ગર્ભ આદિનું જરાયુજ આદિમાં અવધારણ કરવું.
