________________
તર્ક શાસ્ત્ર અનુસાર રે અધ્યાતમ વચે વલી
નિશ્ચયને વ્યવહાર રે-જ્ઞાન પ૮ ભાવાર્થ–તકે શાસના અનુસારે નય નવ અને ઉપનય ત્રણ છે. અધ્યાતમના મતથી તે નિશ્ચય અને વ્યવહાર એ બેજ નય કહ્યા છે. (૮)
વિવેચન–દિગમ્બરીઓના મતે તર્કશાસ્ત્રને અનુસારનવ નય કહ્યા છે જેના નામ ૧ દ્રવ્યાર્થિક ૨ પર્યાયાર્થિક ૩ નિગમ ૪ સંગ્રહ ૫ વ્યવહાર ૬ જુસૂત્ર ૭ શબ્દ ૮ સમિભિરૂઢ અને ૯ એવંભૂત અને ત્રણ ઉપનયના નામ ૧ સભુત વ્યવહાર ર અસભુત વ્યવહાર અને ૩ ઉપચરિત સભુતા વ્યવહાર. આ પ્રમાણે દિગંબરેના ન્યાય શાસ્ત્રમાં નવ નય અને ત્રણ ઉપનય કહ્યા છે. અને બીજો એક અધ્યાત્મક નામને મત છે તેમાં તે વ્યવહાર અને નિશ્ચય એ બેજ નય કહ્યા છે. એટલે નિશ્ચયથી જીવ છે તે સિદ્ધ રૂપ છે અને વ્યવહારથી કર્મથી બંધાએલો હોય તેને જીવ કહે છે અને તે જીવ કર્મથી મુકત થાય છે ત્યારે તેને શિવ રૂપ કહે છે. (૮)
