________________
૪૫૧
દ્રવ્ય-ગુણ-કાર્યનો રસ +ટબો (૧પ/૧-૪)]
ખજુઆ સમી ક્રિયા કહી, નાણ ભાણ સમ હોઈ;
કલિયુગ એહ પટંતરો', વિરલા જાણઈ કોઈ I૧૫/૧-૪l (૨૪૯) *ખજુઆ (સમીક) સરિખી ભાવશૂન્યા દ્રવ્યક્રિયા કહી છઈ. જ્ઞાન તે (ભાણસમ=). સૂર્યસમાન (હોઈ એમ) જાણવું." __तात्त्विका पक्षपातश्च भावशून्या च या क्रिया। अनयोरन्तरं ज्ञेयं भानु-खद्योतयोरिव ।। । (ચો.કૃ.સ.૨૨૩) ત્યાદ્ધિ યોગદિસમુચ્ચયે 'શ્રીહરિમદ્રકુરિવાવચમ્ ખજુઆસમાન ક્રિયા છે. સૂર્યસમાન જ્ઞાન છે. પણિ *કલિયુગ દુસમાયે એહવો પરંતર હોઈ, તેહનિ વિરલા કોઈક સ મનુષ્ય જાણે, બુદ્ધિવંત પ્રાણી જ જાણઈ. એ કલિનો આરાનો કારણ છઈ. નિવૃદ્ધિનૈવ નાનાતિ ફતિ પરમાર્થ * l/૧૫/૧-૪l
म खद्योततुल्या क्रिया विज्ञानं भानुतुल्यमवसेयम्। ६प
कलियुगे विमं भेदं विरलः कश्चिदेव जानाति ।।१५/१-४।। યોજના - ક્રિયા આગિયા જેવી છે અને સમ્યજ્ઞાન સૂર્ય સમાન છે - આ પ્રમાણે જાણવું. કલિયુગમાં આ તો જ્ઞાન અને ક્રિયા વચ્ચેના આ ભેદને કોઈક વિરલા જ જાણે છે. (૧પ૧-૪)
જ કલિકાલની બલિહારી ! #
- “જ્ઞાન અને ક્રિયા વચ્ચેના તફાવતને કલિકાલમાં તો કોઈક વિરલા પંડિત (ભ જ જાણે છે' - આવું કહેવા દ્વારા ગ્રંથકારશ્રી એવું સૂચિત કરવા માંગે છે કે કલિકાલના આરાધક જીવો જેમાં ઉપયોગને તીણ-સૂક્ષ્મ-સ્થિર બનાવવો પડે, બુદ્ધિની કસરત કરવી પડે, મગજને કસવું પડે તેવા આ દ્રવ્યાનુયોગવિષયક જ્ઞાન માટે તત્પરતા રાખવાના બદલે મોટા ભાગે બાહ્ય ક્રિયામાત્રમાં જ સંતોષ માનનારા ત વધુ પ્રમાણમાં હશે. કોહિનૂર હીરા અને ચિંતામણિ રત્ન કરતાં પણ કિંમતી તથા શુદ્ધ દ્રવ્યદૃષ્ટિને તાત્કાલિક S ઉત્પન્ન કરનારા એવા દ્રવ્યાનુયોગગોચર સમ્યજ્ઞાનનું ઉપાર્જન કરવાના બદલે કોડીની કિંમત ધરાવનાર વ્યા
इपरामर्श: खद्योता
• મ.માં “જોઈ પાઠ. કો.(૧)નો પાઠ લીધો છે. # કો.(૧)માં “કાહલિયુગ” પાઠ. ૧ કો. (૬+૧૦)+લા.(૨)માં “પટંતરુ' પાઠ. 8 પુસ્તકોમાં “બૂઝઈ પાઠ. B(૨)નો પાઠ લીધો છે.
.." ચિહ્નદ્રયમધ્યવર્તી પાઠ પુસ્તકોમાં નથી. ફક્ત લા.(૨)માં છે. '... ચિતદ્વયમધ્યવર્તી પાઠ પુસ્તકોમાં નથી. આ.(૧)માં છે. *....* ચિહ્નદ્રયમધ્યવર્તી પાઠ પુસ્તકોમાં નથી. પાલિલા.(૨)માં છે. * પટંતર = ભેદ. જુઓ મધ્યમકાલીન ગુજરાતી શબ્દકોશ (જયંત કોઠારી સંપાદિત પૃ.૨૯૫), નરસિંહ મેહતાની
કાવ્યકૃતિઓ, વિક્રમચરિત્ર રાસ, સિંહાસનબત્રીસી (શામળભટ્ટકૃત)
