SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 141
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चाध्यायी।. [ दूसरा अभिलाषामें अभीष्टकी सिद्धिका अभावक्वचित्तस्यापि सद्भावे नेष्टसिद्धिरहेतुतः। ... अभिलाषस्याप्यसद्भावे स्वेष्टसिद्धिश्च हेतुतः ॥ ४३९ ॥ अर्थ-कहीं पर अभिलाषाके होने पर भी बिना कारण इष्ट सिद्धि नहीं होती है। और कहीं पर अभिलाषाके न होने पर भी, कारण मिलने पर अपने अभीष्टकी सिद्धि होजाती है । दृष्टान्त-- यशःश्रीसुतमित्रादि सर्व कामयते जगत् । नास्य लाभोऽभिलाषेपि विना पुण्योदयात्सतः ॥ ४४०॥ अर्थ-यश, लक्ष्मी, पुत्र, मित्र आदिकको सभी जगत् चाहता है परन्तु उसकी अभिलाषा होने पर भी बिना पुण्योदयके कोई वस्तु नहीं मिल सक्ती। और भीजरामृत्युदरिद्रादि नहि कामयते जगत् । तत्संयोगो वलादस्ति सतस्तत्राऽशुभोदयात् ॥ ४४१॥ अर्थ-बुढ़ापा, मृत्यु, दरिद्रता आदिको कोई भी आदमी नहीं चाहता है परन्तु बिना चाहने पर भी अशुभ कर्मके उदयसे बुढ़ापा आदिका संयोग अवश्य हो ही जाता है। विधि और निषेध-- संवेगो विधिरूपः स्यानिषेधश्च निषेधनात् । स्याद्विवक्षावशाद्वैतं नार्थादर्थान्तरं तयोः ॥ ४४२॥ अर्थ-संवेग कहीं विधिरूप भी होता है और निषेध करनेसे निषेधरूप भी होता है। जैसी विवक्षा ( वक्ताके कहनेकी इच्छा ) होती है, वैसा ही विधि या निषेधरूप अर्थ ले लिया जाता है । विधि और निषेध, दोनोंमें भेद नहीं है, दोनोंका प्रयोजन एक ही है। संवेगका लक्षणत्यागः सर्वाभिलाषस्य निर्वेदो लक्षणात्तथा । स संवेगोथवा धर्मः साभिलाषो न धर्मवान् ॥ ४४३ ॥ अर्थ-सम्पूर्ण अभिलाषाओंका त्याग करना अथवा वैराग्य ( संसारसे ) धारण करना संवेग है और उसीका नाम धर्म है। क्योंकि जिसके अभिलाषा पाई जाती है वह धर्मधारी कभी नहीं होसक्ता। किन्तुनापि धर्मः क्रियामात्रं मिथ्यादृष्टेरिहार्थतः । नित्यं रागादिसद्भावात प्रत्युताऽधर्म एव सः ॥ ४४४॥
SR No.022393
Book TitlePanchadhyayi Uttararddh
Original Sutra AuthorN/A
AuthorMakkhanlal Shastri
PublisherGranthprakash Karyalay
Publication Year1918
Total Pages338
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size29 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy