________________
10
• પ્રસ્તાવના ૦
મહત્ત્વપૂર્ણ બની રહે છે. જે ગ્રંથ વાંચી ગયા હશો, છતાં પણ તેનો શાસ્ત્રપાઠ જ્યારે કર્ણિકામાં જોશો અને તમને આશ્ચર્ય થશે. “ઓહ ! આ પાઠ આટલું બધું કહી શકે છે !” દરેક શાસ્ત્રપાઠ પોતાના ઉદરે ઘણી જ મહત્ત્વપૂર્ણ વાત લઈને બેસેલ છે. જરૂર છે તેને યોગ્ય પરિપ્રેક્ષ્યમાં મૂકવાની. તો એની કિંમત સમજાય. અન્યથા માત્ર તે “વંચાઈ જાય છે. શાસ્ત્રો ઉપરની અગાધ શ્રદ્ધા, પ્રત્યેક વચનનું અગાધ ઊંડાણ હૃદયમાં જન્માવવા માટે આ વિવેચન સંપૂર્ણ પરિબળ બની રહે છે.
• અચેતનત્વ ચેતનઅભાવ રૂપ નથી પણ અતિરિક્ત સામાન્ય ગુણ છે. ગા.૨ • અમૂર્તત્વ પણ મૂર્તત્વઅભાવ રૂપ નહીં પણ અતિરિક્ત સામાન્ય ગુણ છે. ગા.૨ • નમ્ નો અર્થ બધે અભાવ જ થાય તે જરૂરી નથી. ગા.૨
આવા દાર્શનિક વિચારમૌક્તિકો અહીં સામાન્યગુણનિરૂપણમાં અત્ર તત્ર સર્વત્ર વેરાયેલા જોવા મળશે.
ગાથા-૩થી વિશેષગુણનિરૂપણ શરૂ થાય છે. • ગુણ કથંચિત્ પર્યાય, પર્યાય કથંચિત્ ગુણ. ગા.૩ • ચેતનતા સામાન્યગુણ પણ છે અને વિશેષગુણ પણ છે. ગા.૪ • આત્માના જ્ઞાન, દર્શન, સુખ, વીર્ય વગેરે ગુણો સ્થૂલ વ્યવહારથી છે. મુખ્યવૃત્તિએ
તો આત્માનો વિશેષગુણ એક જ છે - ઉપયોગ. ગા.૪ • દેવસેને દર્શાવેલા સામાન્યગુણના ૧૦ ભેદ વ્યર્થ !
વસ્તુતઃ સામાન્યગુણના અનંત ભેદ ! ગા.૪ ગા.૪ની કર્ણિકા અદ્ભુત શાસ્ત્રસુમનની સુવાસને સંગૃહીત કરી ઉપસ્થિત થાય છે. છ દ્રવ્યના લક્ષણ છ જ હોય કે વધુ? તે અંગે આગમ અને તર્કના સીધા ટકરાવનું યુદ્ધ રમણીય છે. મહોપાધ્યાયજી મ.સા.એ રણક્ષેત્રમાં સામ-સામા બન્ને પક્ષને ઊભા કરી ધનુષટંકાર કરી મેદાન છોડી દીધું છે. પણ, પછી કર્ણિકાકાર એને આગળ ધપાવે છે. અદ્ભુત છે એ યુદ્ધ ! યુદ્ધની કથા આમે ય હંમેશા રમણીય જ હોય છે ને !
આગમ અને તર્ક સ્વસ્થાનમાં બળવાન છે. કર્ણિકાકારે ઉપસ્થિત થયેલ આગમ અને તર્ક – બન્નેને સામસામા ઉપસ્થાપિત કરી બન્નેને પોતાનું ગૌરવ બક્યું છે. ગજબ યુદ્ધ કે જેમાં બન્ને પક્ષનો જ્વલંત વિજય !
ગાથા-પથી સામાન્ય સ્વભાવનું નિરૂપણ શરૂ થાય છે. હકીકતમાં પોતાને ગુણ કરતાં અતિરિક્ત સ્વભાવ માન્ય ન હોવા છતાં પોતાની અદ્ભુત મધ્યસ્થતા-ઉદારતા-વિશાળતાનો પરિચય આપી મહોપાધ્યાયજી મ.સા.એ વિસ્તારથી સ્વભાવનિરૂપણ કરેલ છે. તેની સિદ્ધિના તર્કો પણ રજૂ કર્યા છે.
@ અસ્તિ, નાસ્તિ આદિ સ્વભાવનું મનનીય, મધુર વિવેચન ઉપલબ્ધ છે. ગા.૧૧
૧૨ સુધી. તે અંતર્ગત –
