________________
☼ स्वमते उपचारपदार्थप्रदर्शनम्
७/५
(३१) श्रीहरिभद्रसूरि : दशवैकालिकवृत्तौ “उपचारम् આરાધનાપ્રારમ્” (૬.વૈ.૩/૨/૨૦ રૃ.) ઉર્જાવાન/ (૨૨) સૂત્રમુનિરૂપળાવતરે બાવયનિર્યુો “સોવયાર” (૩.નિ.૮૮૯) કૃત્યત્ર પ્રામ્યમળિતિराहित्यरूप उपचार उक्तः ।
स
૮૪૦
=
(३३) 'आयुर्धृतम्' इत्याद्यारोपलक्षण उपचारः योगशतकवृत्तौ (यो.श. ४ वृ.) श्रीहरिभद्रसूरिभिः
પ્રોઃ ।
(૩૪) ચોવિન્તુવૃત્તા ઉપચરિતવસ્તુવ્યવહારરૂપ ઉપચારઃ (યો.વિ.૧૯ રૃ.) આવેવિતઃ ।
(૩૯) ધર્માવત્તુવૃત્તો “૩પવાર્શ્વ તવ્રુવિતાડન્ન-પાન-વતનવિનાસાહાવ્યર” (ધ.વિ.૩/૧૭ રૃ.) इति श्रीमुनिचन्द्रसूरिः व्याख्यातवान् ।
(૩૬) ૩વેશરજ્ઞસ્યવૃત્તૌઔપરિવિનયનિ પાવરે “જીવવારઃ = लोकव्यवहारः पूजा वा” (૩૫.૨.૨૪ રૃ.) ત્યુત્તમ્ |
का
(૩૭) ગધ્યાત્મમતપરીક્ષાવૃત્તી (.૨૧) ગૌળી વૃત્તિઃ પવારવિષયા શિતા ।
(૩૮) નયોપવેશવૃત્તો તુ (હ્તો. ૨૪ + ૨૫) શૌનવ્યવહારોવિ પવારતયોઃ યશોવિનયવાચન્દ્રઃ । (૩૧) ધર્મપ્રવૃત્તી “ડવવારઃ = મિિવશેષઃ” (ઘ.સ.દૂર રૃ.પૃ.૩૦૨) ત્યુત્તમ્ । વમચેડવિ तदर्था बोध्याः ।
(૩૧) દશવૈકાલિકવ્યાખ્યામાં શ્રીહરિભદ્રસૂરિજીએ આરાધનાના પ્રકારને ઉપચાર દર્શાવેલ છે. (૩૨) આવશ્યકનિર્યુક્તિમાં સૂત્રના ગુણ દેખાડવાના અવસરે ‘સોપચાર’ આ પ્રમાણે જણાવેલ છે. ત્યાં ઉપચારશબ્દ ગામઠી ભાષાના અભાવને જણાવે છે.
(૩૩) યોગશતકવૃત્તિમાં શ્રીહરિભદ્રસૂરિજીએ ‘આયુષ્યને ટકાવવાનું નિમિત્ત હોવાથી ઘીમાં આયુષ્ય તરીકે આરોપ કરવો તે જ ઉપચાર છે' - આમ બતાવેલ છે.
(૩૪) યોગબિંદુવ્યાખ્યામાં ઉપચરિતવસ્તુવિષયક વ્યવહાર સ્વરૂપ ઉપચાર દેખાડેલ છે.
al
(૩૫) શ્રીહરિભદ્રસૂરિરચિત ધર્મબિંદુપ્રકરણની વ્યાખ્યામાં શ્રીમુનિચન્દ્રસૂરિજીએ જણાવેલ છે કે ‘ઉચ્ચ સાધકોને યોગ્ય એવા અન્ન, પાન, વસ્ર વગેરે દ્વારા તેઓને સહાય કરવી તે ઉપચાર છે.' . (૩૬) ઉપદેશરહસ્યવૃત્તિમાં ઔપચારિક વિનયનું નિરૂપણ કરવાના અવસરે મહોપાધ્યાયજીએ લોકવ્યવહારસ્વરૂપ અથવા પૂજાસ્વરૂપ ઉપચાર બતાવેલ છે.
(૩૭) અધ્યાત્મમતપરીક્ષાવ્યાખ્યામાં મહોપાધ્યાયજીએ ગૌણી વૃત્તિ (લક્ષણા) ઉપચાર તરીકે કહેલ છે. (૩૮) નયોપદેશની નયામૃતતરંગિણી વ્યાખ્યામાં તો મહોપાધ્યાયજીએ ગૌણી વૃત્તિ (શ્લોક-૨૫) અને ગૌણવ્યવહાર ઉપચારરૂપે બતાવેલ છે.
(૩૯) ધર્મસંગ્રહવૃત્તિમાં ભક્તિવિશેષ અર્થમાં ઉપચાર શબ્દ વપરાયેલ છે. આ રીતે બીજા પણ ‘ઉપચાર’ શબ્દના અર્થ સમજવા.
