________________
૧૬ ]
[ શ્રી પંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર એ ૨૪ પર્યાપ્તાને ૨૪ અપર્યાપ્તા મળી અથવા એકેબિયના ૨૨, વિકેન્દ્રિયના ૬, અને તિચિ પંચંદ્રિયના ૨૦ મળી કુલ ૪૮ ભેદ. ૩. મનુષ્ય ગતિના ભેદ ... ... ... ૩૦૩
કર્મભૂમિ-૫ ભરત ૫ ઐરાવત ૫ મહાવિદેહ= ૧૫ અકર્મભૂમિ-પ હૈમવત ૫ ઐરણ્યવત ૫ હરિવર્ષ
૫ રમ્યફ ૫ દેવકુર ૫ ઉત્તરકુર = ૩૦ અંતદ્વીપ-૮ દાઢા ઉપર ૭ અંતર્દીપ x ૭ = ૫૬
મનુષ્ય ગર્ભજ પર્યાપ્તા = ૧૦૧ મનુષ્ય ગર્ભજ અપર્યાપ્તા – ૧૦૧ મનુષ્યસમૃછિમ અપર્યાય- ૧૦૧
કુલ = ૩૦૩
આ ભેદમાંથી આપણે જંબુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રના ગર્ભજ પર્યાપ્ત મનુષ્ય છીએ. . .
*અસિ (હથિયાર) મસિ (લેખ) અને કૃષિ (ખેતી) રૂપી કર્મથી વ્યવહાર ચાલે તે કર્મભૂમિ અને તે સિવાય વ્યવહાર ચાલે તે અકર્મભૂમિ.
ભરતક્ષેત્ર તરફ હિમવંત અને એરવત ક્ષેત્ર તરફ શિખરી પર્વત આવેલા છે. તે પૂર્વ પશ્ચિમ લાંબા છે ને તેઓને લવણ સમુદ્રમાં જતાં દરેક દિશાએ બે બે દાઢાઓ છે, ને તે એકેકી દાઢા ઉપર સાત સાત અંતરીપ છે તેથી કુલ ૫૬ અંતરીપ થાય છે. તેમાં યુગલિક તિર્યંચ પંચંદ્રિય તથા મનુષ્ય રહે છે. ૪ સમૂચ્છિમ મનુષ્ય–ગર્ભજ મનુષ્યના-મલ-મૂત્ર વિગેરે અશુચિ - પદાર્થોમાં જ ઉત્પન્ન થાય છે અને તે અપર્યાપાજ છે.
