________________
A (૯૬) • શિષ્યત્વમુદી ભાષાંતર 4 લક્ષ્મી જેવી માતા, અને પોતાને વિષમ આયુધ છતાં પણ કામદેવને શંકરે બાળી નાંખ્યો ! માટે પૂર્વોપાર્જિત કર્મને કોણ ઓળંગી શકે ? તે ઉમય તો પ્રતિદિન નગરને વિષે ચોરી કરવા લાગ્યો.
એકદા તેને પારકું દ્રવ્ય ચોરી લઈ જતાં યમદંડ કોટવાળ પકડ્યો, પરંતુ તેને નગરશેઠનો પુત્ર જાણીને છોડી દીધો; માર્યો નહીં. યમદંડે પણ વિચાર્યું કે, “અહો ! એક ઉદરમાંથી જન્મેલા પણ સરખા હોતા નથી. જાઓ ! ક્યાં એની બહેન સાથ્વી જિનદત્તા અને ક્યાં આ મહાવ્યસની ભાઈ ! કહ્યું છે કે : તુંબડીની એકજ વેલ ઉપર થયેલા સરખા કડવા તુંબડા જો શુદ્ધ, નિર્દોષ, દગ્ધતાદિક દોષરહિત વંશ સાથે જોડેલા હોય તો તે કાનને અત્યંત પ્રિય લાગે એવું સરસ-મધુર ગાયન સંભળાવે છે. વળી તેમને જો સારા મજબૂત દોરાથી શરીર સાથે બાંધી લીધા હોય તો તે અગાધ જળને તરી જવા સહાય આપે છે. (હેલે પાર પહોંચાડી આપે છે.) વળી તેમાં કઠોર દિલના અઘોરી લોકો લોહી પણ પીએ છે.” તેમજ “કોઈ પણ પુષ્પવૃક્ષ કરતાં શ્રેષ્ઠ સુગંધ અને ઉજવળ પુષ્પોની સંપદાને ધારણ કરનાર ચંપકવૃક્ષ પાસે ભમરા રસ લેવા આવતા નથી એ શું જણાવે છે ? એ એમ જણાવે છે કે, સુગંધવાળા સ્થાનમાં મલીન વૃત્તિવાળા જીવોને રતિ-પ્રીતિ કેમ જ હોય ? અપિતુ ન જ હોય.
એકદા તે યમદંડ કોટવાળ પેલા ઉમયને પકડી જઈ રાજા પાસે ઊભો કરીને કહેવા લાગ્યો : “હે રાજનું ! આ આપણા નગરશેઠ સમુદ્રદત્તનો પુત્ર છે. મેં એને ઘણીવાર પકડીને છોડી મૂક્યો, છતાં પણ એ ચોરીનો ધંધો મૂકતો નથી; તો હવે આપને જે યોગ્ય લાગે તે કરો. કારણ કે, આપ તો સર્વ દેવ કરતાં પણ અધિક છો. બીજા દેવો તો શુભાશુભ કર્મનું ફલ પરભવે આપે છે, પરંતુ આપતો તાત્કાલિક જ ફળ આપો છો.'
રાજાએ કહ્યું : “એ સમુદ્રદત્તશેઠનો પુત્ર છે, એમ કેમ જાણું? એનામાં એનો એકપણ ગુણ નથી, માટે સોગનવિના એ કોણ ખરૂં માને ? કહ્યું છે કેઃ “હે શનિશ્વર ! તું સૂર્યપુત્ર એવું નામ ધરાવે છે, પણ અમે સોગનવિના તેનો કેવી રીતે નિશ્ચય કરી શકીએ ? કેમકે નથી તે પોતાના પિતા સૂર્યની પેઠે સમસ્ત તેજવંત ના તેજને પ્લાન કર્યા, કે નથી અંધકારને દૂર કર્યો, કે નથી વિશ્વને વિષે ઉપકાર કર્યો. .
પછી રાજાએ સમુદ્રદત્ત શ્રેષ્ઠીને તેડાવીને કહ્યું : “હે શ્રેષ્ઠી ! આ તમારા
