________________
૨૧૧
પદ્યાનુવાદ–વિવેચનાદ્યુિત નવતત્ત્વ પ્રકરણ,
કહેવાય અને જે અમુક જગ્યામાં રહેલ હાય તે દેશવ્યાપી કહેવાય. છ દ્રવ્યૂ પૈકી એક આકાશ દ્રવ્ય જ લેાક અલેાકમાં સર્વત્ર વ્યાપીને રહેલ હાવાથી આકાશ એ સર્વાંગત-સર્વવ્યાપક દ્રવ્ય છે અને શેષ દ્રવ્યે લાકમાં જ રહેલાં હાવાથી અસર્વગત કે દેશવ્યાપી છે. સાર એ છે કે-આકાશાસ્તિકાય શિવાયના ચાર અસ્તિકાયે ૧૪ રાજલેાકપ્રમાણ લેાકાકાશને વ્યાપીને રહેલા છે, માટે તે ચાર અસ્તિકાયેા દેશવ્યાપી છે; તેમજ કાળ પણ′રા દ્વીપમાંજ હાવાથી દેશવ્યાપી છે. અને આકાશદ્રવ્ય સર્વત્ર વ્યાપક હાવાથી સર્વ વ્યાપી છે. એ રીતે છ દ્રવ્ય પૈકી આકાશ શિવાયનાં પાંચે દ્રવ્યો દેશવ્યાપી છે અને એકલુ આકાશજ સવ્યાપી છે; માટે દેશવ્યાપિત્વ કે અસ ગતત્વ’ ધમ ની અપેક્ષાએ આકાશ શિવાયના પાંચ દ્રબ્યાનુ પરસ્પર સાધર્મ્સ (=સરખાપણું) છે.
અપ્રવેશ-એક દ્રવ્યનું બીજા દ્રવ્ય રૂપે થઈ જવું તે પ્રવેશ કહેવાય, અને જે પેાતાના મૂળ સ્વરૂપને તજીને ખીજામાં પેસી ન જાય એટલે અન્ય જાતીય દ્રવ્યરૂપે પલટાઇ ન જાય) તે ‘અપ્રવેશી' દ્રવ્ય કહેવાય. તથા જે દ્રવ્ય ખીજામાં પેસી જાય યાને પેતાના મૂળ સ્વરૂપથી ભ્રષ્ટ થઇ અન્યરૂપ થઇ જાય તે ‘સપ્રવેશી’ દ્રવ્ય કહેવાય.
