________________
૧ જીવતત્ત્વ. પર્યાપ્તિનું સ્વરૂપ.
૪૧.
૩ કરણઅપર્યાપ્તપણાનેાકાળ એક અંતમુહૂતના જ છે. કારણકે અંતમુહૂત પસાર થતાં સુધીમાં સ્વયેાગ્ય પર્યાપ્તિએ પૂરી કરવાની હોય છે; માટે પૂર્વભવથી છુટ્યું ત્યારથી આ ભવમાં સ્વયેાગ્ય સ પર્યાપ્તિએ પૂરી ન કરે ત્યાં સુધી જીવના કરણ– અપર્યાપ્તપણાના કાળ મનાય છે.
૪ કરણપર્યાપ્તપણાના કાળ- અંતર્મુહૂતન્યૂન સ્વઆયુષ્યપ્રમાણ છે. કારણ કે,– લબ્ધિપર્યાપ્ત જીવને સ્વયેાગ્ય તમામ પર્યાપ્તિએ પૂર્ણ કરતાં અંતમુહૂત જેટલે સમય લાગે છે, અને તે પૂર્ણ કર્યા બાદ તે જ જીવ જીવન પર્યંત કરણપર્યાપ્ત કહેવાય છે, એટલે પેાતાના આયુષ્યમાંથી અંતમુહૂત બાદ કરતાં જેટલેા કાળ ખેંચે તેટલેા કાળ કરણપર્યાપ્તપણાને ગણાય. જેમકે- દેવતાને અંતમુહૂર્ત ન્યૂન ઉત્કૃષ્ટ ૩૩ સાગરાપમ તથા મનુષ્યને અંતર્મુહૂત ન્યૂન ૩ પત્યેાપમ પ્રમાણ ઉત્કૃષ્ટ કરણ પર્યાપ્તપણાના કાળ ગણાય. આ રીતે દરેક સંસારી જીવમાં સ્વ-આયુષ્યમાંથી અંતમુહૂત ન્યૂન જીવનપત કરણપર્યાપ્તપણાના કાળ સમજવા.
