________________
૧ જીવતવ. પર્યાપ્તિનું સ્વરૂપ,
૩૧.
પૂરી કરે છે. તમામ પર્યાપ્તિઓ પૂરી થવાને કાળ પણ અંતમુહૂત છે.
શંકા-બધી પર્યાદ્ધિઓ પ્રારી કરવાનો સમય પણ અંતમુહૂર્ત અને ઔદારિક શરીરને પહેલી શિવાયની દરેકમાં અંતમુહર્ત તથા આહારક તેમજ વૈક્રિયશરીરને બીજીમાં અંતમુહૂર્ત કાળ છે. તે શું અંતર્મુહુર્તો નાનાં મોટાં છે ખરાં?
સમાધાન–હા. કેવળજ્ઞાની-સર્વજ્ઞની બુદ્ધિથી પણ જેના બે વિભાગ ન કલ્પી શકાય, તે જે સૂક્ષ્મતમ કાલ તે સમય કહેવાય આવા નવ સમયથી માંડીને બે ઘડિ (૪૮ મીનીટ) માં એક સમય ઓછું હોય ત્યાં સુધી કાળ અંતમુહૂર્ત કહેવાય છે. જેના અસંખ્ય ભેદે પડે છે માટે અમુક અમુક પર્યાપ્તિની સમાપ્તિનું અંતમુહૂર્ત નાનું સમજવું અને તમામ પર્યાપ્તિની સમાપ્તિનું અંતમુહૂર્ત મોટું સમજવું.
છ પર્યાપ્તિઓ પૈકી કયા કયા જીવોને કેટ કેટલી હોય? શરૂઆતની ચાર એકેંદ્રિય જીવોને, શરૂઆતની પાંચ વિકસેંદ્રિય (કીન્દ્રિય ત્રીન્દ્રિય ચતુરિંદ્રિય) તથા અસંસિ-પચંદ્રિય જીવોને, અને છયે પતિએ સંજ્ઞી પંચેંદ્રિય જીવોને હોય છે.
