________________
૧ જીવતત્ત્વ. જીવનાં છ લક્ષણોનું વર્ણન.
૧૯
પદ્યાનુવાદ – | (છ પ્રકારે જીવનું લક્ષણ) જ્ઞાન દર્શન ને વળી, ચારિત્ર તપ ને વીર્ય ને, ઉપગ એ ષડવિધ લક્ષણ, જીવ કેરું જાણને;
વિવેચન– જ્ઞાન=નામ, જાતિ, ગુણ કે ક્રિયાયુક્ત જે વિશેષ બાધ તે જ્ઞાન, કે જે સાકારપગ ને વિશેપયોગ પણ કહેવાય છે.
દશન=નામ, જાતિ, ગુણ કે દિયા વગરને આ કાંઈક છે એ જે સામાન્ય બેધ તે દર્શન, કે જે નિરાકારઉપયોગ અને સામાન્ય ઉપગ પણ કહેવાય છે.
ચારિત્ર= તીર્થકર ભગવંતેના વચન ઉપર શ્રદ્ધા અને તેમના વચનના જ્ઞાન પૂર્વક, આત્માને હિતકારી ક્રિયામાં પ્રવૃત્તિ તથા અહિતકારી ક્રિયાથી જે નિવૃત્તિ તે ચારિત્ર.
તપ = તૃષ્ણા-ઇચ્છાને જે નિરોધ તે તપ. વીર્ય= આત્માનું અનંત સામર્થ્ય તે વીર્ય.
ઉપગ =જ્ઞાનાવરણીય તેમજ દર્શનાવરણીય કર્મના ક્ષયને લપશમથી પ્રાપ્ત થયેલી શક્તિને કાર્યમાં લેવી, એટલે કે, ચેતના શક્તિને જે વ્યાપાર તે ઉપયોગ.
