________________
નાભિસ્થાને છે. ઉપરોક્ત સાત ક્ષેત્ર એ દરેકની ઉત્તરે મેરૂપર્વત છે,
સ પામુ-તરે મેરૂઃ જંબુદ્વીપમાં બે સૂર્ય ફરતા હોવાના કારણે દક્ષિણના ભરત આદિ ત્રણ ક્ષેત્રના, ઉત્તરના અરવત આદિ ત્રણ ક્ષેત્રના અને પૂર્વ તેમ પશ્ચિમ એ બે મહાવિદેહ ક્ષેત્રના સુર્યોદય સુર્યાસ્ત મસ્ત. ક્ષેત્રના હિસાબે જુદી જુદી દિશામાં હોવા છતાં તે સાતેય ક્ષેત્રની ઉત્તરે મેરૂપર્વત છે. મહાવિદેહ ક્ષેત્રની મધ્યમાં મેરૂપર્વત હોવાથી તેના ચાર વિભાગ પડે છેઃ (૧) મેરૂપર્વતની ઉત્તરના ઉત્તરકુરૂ, (૨) મેરૂપર્વતની દક્ષિણને દક્ષિણ અથવા દેવકર (૩) મેરૂપર્વતની પૂર્વને. પૂર્વ મહાવિદેહ અને (૪) મેરૂપર્વતની પશ્ચિમને પશ્ચિમ મહાવિદેહ.
મેરૂપર્વતની ઉંચાઈ ૧,૦૦,૦૦૦ યોજન છે. ૧,૦૦૦ જના જમીનમાં છે, ૩,૦૦૦ એજન મધ્યમાં ઉર્ધ્વ અને તેની પણ ઉદ્ધમાં ૩૬,૦૦૦ એજન અને તેના પર ૪૦ જનની ચૂલીકા એ રીતે મેરૂની એ ઉંચાઈ બનેલી છે. જમીનમાં ૧,૦૦૦ જન મેરૂ છે તેની આ પાસનો વિસ્તાર ૧૦,૦૦૦ એજન છે અને શિખર નીકળવાની શરૂઆત થાય છે ત્યારે વિસ્તાર ૧૦૦૦ યોજન છે. ઉપરોક્ત ચારે બાજુને વિસ્તાર નીચેથી માંડીને ટોચ સુધી ચારે બાજુના વનથી ઘેરાયેલું છે, તેમાં નીચે (૧) ભદ્રશાલવન છે. (૨) તે પછી ૫૦ જન ઉંચે નંદનવન છે. (૩) તે પછી ૬૨૫૦૦ એજન ઉંચે સૌમનસવન છે અને તે પછી ૩૬૦૦૦ એજન ઉંચે પાંડવન છે. મેરૂપર્વતના પહેલા ભાગમાં શુદ્ધપૃથ્વી, કાંકરા આદિ છે, બીજા ભાગમાં ચાંદી, સ્ફટિક આદિ છે અને ત્રીજા ભાગમાં સુવર્ણની પ્રધાનતા છે. ૪૦ જન ચૂલિકાની સ્થૂલતા-મૂળમાં ૧૨ એજન, મધ્યમાં ૮ એજન, અને ટોચે ૪ જન છે. કર્મભૂમિ -
જંબુદ્વીપના (૧) ભરત, (૨) એરવ્રત અને () મહાવિદેહ એ ત્રણ ક્ષેત્ર કર્મભૂમિ છે; તેમાં વસતા મનુષ્ય જીવનનિર્વાહ અર્થે
