________________
૧૨૧ દિવસોએ મૈથુનત્યાગ આદિ દેશતઃ શીલધર્મ છે. સર્વીશ મૈથુનત્યાગ એ સર્વતઃ શીલધર્મ છે. ગૃહસ્થ પુરૂષ અને સ્ત્રીને દેશથી અને સર્વથી એ બંને પ્રકારે શીલ હોય છે અને સાધુ સાધ્વીને સર્વથી શીલ હોય છે.
આ ઉપરાંત પાંચ ઇન્દ્રિયને અનુકૂળ છતાં આત્માને પ્રતિકુળ એવા વિષયોને ત્યાગ પણ શીલ છે. આમ શીલદ્વારા જીવ વાસના અને વિષયોની આસકિત પર કાબુ મેળવવાની તાલિમ મેળવે છે.
સામાન્ય સદાચાર ઉપરાંત બીજી અનેક રીતે સાધુજીવનમાં આચરવામાં આવતી જીવનશુદ્ધિ જીવનશોધનને નજર સમક્ષ રાખી પિતાના જીવનમાં હતી સ્કૂલના શોધવી અને તેને શુદ્ધ કરતા જવી એને પણ શીલ ધર્મમાં સ્થાન છે. તપ:
ધન પરની મૂચ્છ અને વિષય પરની આસક્તિ તજવાની તાલીમ પછી દેહપરની મૂછ ત્યાગવાનો પ્રશ્ન રહે છે, તે માટે કર્મની નિર્જરા કરવાનું અને દેહપરની મૂચ્છનો સમભાવે ત્યાગ કરવાનું સાધન તપ છે. તપના બે પ્રકાર છેઃ (૧) બાહ્ય અને (૨) આત્યંતર.
બાહ્ય તપના છ પ્રકાર છે: (૧) અનશન, (૨) ઉદરી, (૩) વૃત્તિસંક્ષેપ, (૪) રસત્યાગ, (૫) વિવિકત શય્યાસન અને (૬) કાયકલેશ.૧ અનશનવ્રતના બે પ્રકાર છે. (૧) ઇત્વરિક અને (૨) વાવકયિત. મર્યાદિત સમય માટે આહારનો ત્યાગ એ ઇરિક અને જીવન પર્યત આહારનો ત્યાગ એ યાવસ્કથિત અનશન તપ છે. પિતાના સામાન્ય આહાર કરતાં કાંઈક બે, પાંચ કાળિયા છે આહાર લેવો એ ઉદરી તપ છે. વિવિધ પદાર્થોની સંગ્રહવૃત્તિ૧ જુઓ તસ્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ. ૯ સૂ-૧૯
