________________
૧૦૪૮
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ રીતે કે જે જીવની જેવી ભવિતવ્યતા હોય એમ થાય' વગેરે રૂપે ઉપેક્ષા પરિણામ જાગે તો, અધ્યાત્મયોગ છે. એમ આકર્ષક પુદ્ગલદ્રવ્ય અંગે “સવારે ખીલ્યું સાંજે કરમાય છે” “રૂપ-રસ-ગંધ... બધું જ પરિવર્તનશીલ છે, એમાં શું મોહ પામવો ?” શરીરના મેલ-દુર્ગધ વગેરે અંગે “ગમે એટલી કાળજી લો. શરીર અશુચિનો ગાડવો છે' વગેરે રૂપે અનિત્યાદિભાવનાગર્ભિત ચિંતન ચાલે એ અધ્યાત્મયોગ
છે.
આગળ ભાવનાયોગ જે આવે છે એ ચિત્તવૃત્તિનિરોધથી યુક્ત હોય છે. એટલે એ માનવું જરૂરી છે કે અધ્યાત્મયોગકાળે ચિત્તવૃત્તિનિરોધ ભલે ન હોય, પણ એનો પ્રયત્ન તો હોય જ. તત્ત્વચિંતન એ માનસિક પ્રવૃત્તિરૂપ અધ્યાત્મયોગ છે. એમ પ્રારંભિક કક્ષાનો જાપ વગેરે વાચિક પ્રવૃત્તિરૂપ અધ્યાત્મયોગ છે તથા દેવસેવા વગેરે કાયિકપ્રવૃત્તિરૂપ અધ્યાત્મયોગ છે.
“આ અધ્યાત્મયોગ મૈત્રી વગેરે ભાવોથી ગર્ભિતચિતન રૂપ છે એમ કહ્યું એટલે હવે મૈત્રી વગેરે ભાવનાનું સ્વરૂપ દર્શાવે છે. દરેક ભાવનાના ચાર-ચાર પ્રકાર છે.
મૈત્રીભાવના : બીજાના સુખની-હિતની ચિંતા કરવી-ઇચ્છા કરવી એ મૈત્રી છે. તે ક્રમશઃ ચાર પ્રકારની છે. ઉપકારી જીવો પર, સ્વજનો પર, સ્વ-આશ્રિત જીવો પર અને સર્વજીવો પર.
આશય એ છે કે મિત્ર તરીકેની લાગણી એ મૈત્રી છે. આ લાગણી જેના પ્રત્યે હોય એના સુખની ઇચ્છા જીવને પ્રવર્તે છે. માટે અહીં એ ઇચ્છાને જ મૈત્રી તરીકે કહેલ છે.
ભવાભિનંદીજીવને પુદ્ગલ એ જ સર્વસ્વ હોય છે, ઉપકારી વગેરે જીવો પણ આ પુદ્ગલમાં ભાગ પડાવશે એવો ડર સતત એને રહ્યા કરતો હોય છે. એટલે “ગરજ સરી વૈદ વૈરી' ન્યાયને એ
