________________
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮
વાચના-પૃચ્છનાદિ દ્વારા કે પ્રશ્ન-ઉત્તર દ્વારા સામા જીવનું જ્ઞાન છદ્મસ્થનો વિષય બને છે ને ક્રિયા તો છદ્મસ્થનો વિષય છે જ. માટે જ્ઞાન-ક્રિયા એ બાહ્યકારણ છે-વ્યવહારયોગ છે. જેમ આ વ્યવહારયોગમાં તરતમતા હોય છે એમ નિશ્ચયયોગમાં પણ તરતમતા હોય છે. એટલે કે ઇચ્છા-રુચિ-લાગણીમાં પણ તરતમતા હોય છે.
૧૧૯૮
આવી ઇચ્છા-રુચિ પૂર્વકના યોગ્ય જ્ઞાન અને આચારને ઇચ્છાયોગ કહ્યો હોવાથી જણાય છે કે ઇચ્છાયોગ નિશ્ચય-વ્યવહાર ઉભયયોગરૂપ છે તેમ છતાં એમાં નિશ્ચય (=ઇચ્છા) પ્રધાન હોય છે.
આ ઇચ્છાયોગ ભવાભિનંદીને હોતો નથી, એમ ચ૨માવર્તમાં રહેલા એવા પણ આભિગ્રહિક, આભિનિવેશિક કે અનાભોગિક મિથ્યાત્વી જીવોને હોતો નથી. આ ત્રણને ક્યાં તો મોક્ષનું જ્ઞાન હોતું નથી... ને ક્યાં તો જ્ઞાન હોય તો પણ એ દૂષિત હોય છે. અનાભિગ્રહિક મિથ્યાત્વીને ઇચ્છાયોગ હોઇ શકે છે. સાંશિયક મિથ્યાત્વીને પણ એ હોવાનો સંભવ છે.
આમ ઇચ્છાયોગ નિશ્ચય-વ્યવહાર ઉભયયોગરૂપ હોવા છતાં નિશ્ચયપ્રધાન છે એ આપણે જોયું. હવે બાકીની વાતો આગામી લેખમાં જોઈશું.
દુ:ખી ન થવું હોય તો દુઃખને દુઃખરૂપે જોવાની ટેવ છોડો. પાપી ન થવું હોય તો પાપને પાપરૂપે જોવાની ટેવ પાડો.
