________________
લેખાંક
સકૃબંધક વગેરે જીવોના યોગ પ્રાયઃ પ્રત્યપાયફલક હોય છે. આમાં પ્રાયઃ શબ્દથી કોની બાદબાકી છે એ વિચારણામાં, પૂર્વપક્ષની માન્યતા એ
છે કે કોઈક સબંધકાદિને આત્મિકદષ્ટિએ લાભકર્તા પૂર્વસેવા જે સંભવે છે એમની બાદબાકી છે. તેમાં એ કારણ એવું આપે છે કે, સકુબંધકની પૂર્વસેવા, અપુનબંધકની પૂર્વસેવા કરતાં પૂર્વવર્તી છે ને તેથી લગભગ સદશ હોવાથી, એના પરિણામકારણ રૂપ હોવાથી એનાથી કથંચિત્ અભિન્ન છે. અપુનબંધકની પૂર્વસેવા જો લાભકર્તા છે તો એના કારણરૂપ હોવાથી સક્રબંધકની તે પણ લાભકર્તા માનવી જોઈએ.
પૂર્વપક્ષની આ માન્યતા સામે કેટલીક વિચારણા કરીને આપણે એ નિર્ણય પર આવ્યા છીએ કે આત્મદષ્ટિએ જે લાભકર્તા છે એને પૂર્વવર્તી હોવાથી તથા ઘણું સાદૃશ્ય હોવાથી જે એના પરિણામી કારણ તરીકે કહેવાય છે તે આત્મદષ્ટિએ લાભકર્તા જ હોય એવો નિયમ સ્વીકારી શકાતો નથી.
આશય એ છે કે ત્રિબંધક, ટ્રિબંધક, સકૃબંધક, અપુનબંધક, અવિરતસમ્યક્તી, દેશવિરત, સરાગસંયત, વીતરાગસંયત... આ બધી યથાક્રમ ઉત્તરોત્તરભાવી અવસ્થાઓ છે. તે તે પૂર્વ અવસ્થા સ્વઉત્તર અવસ્થાનું ઘણું સારશ્ય ધરાવતી હોય છે અને તેથી તે તે ઉત્તરઅવસ્થાના પરિણામકારણ તરીકે કહી શકાય છે. પણ એટલા માત્રથી તે તે દરેક પૂર્વઅવસ્થાને આત્મિકદષ્ટિએ લાભકર્તા કહેવામાં ત્રિબંધક વગેરેને પણ લાભકર્તા કહેવી પડે, જે ઉચિત નથી. માટે અમુક અવસ્થા સુધી જ લાભકર્તા કહી શકાય છે, એ પૂર્વે નહીં.
પ્રશ્નઃ એ અમુક પૂર્વઅવસ્થા તરીકે કઈ પૂર્વ અવસ્થા લેવી?
