________________
૭૭૮
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
તો સ્વરૂપે લાભકર્તા જ છે. માત્ર એનો દુર્રહ જ નુકસાનકર્તા છે. તો પછી વ્રતોની સરખામણી શસ્ત્ર વગેરે સાથે શા માટે કરી ?
શંકા : અહીં શસ્ત્રનો ‘ઘાતક’ તરીકે નહીં, ‘રક્ષક’ તરીકે અને અગ્નિનો ‘દાહક’ તરીકે નહીં, પણ ‘પાચક’ તરીકે ઉલ્લેખ માનીએ તો એ બંને તો સ્વરૂપતઃ પણ લાભકર્તા જ છે ને !
સમાધાન : તો એ બેની સાથે સાપનો કરેલો સમાવેશ અસંગત બની જાય, કારણ કે એ તો નિર્વિવાદ નુકસાનકર્તા તરીકે જ પ્રસિદ્ધ છે. એને સંગત ઠેરવવા આ બેને પણ ઘાતક અને દાહક તરીકે જ લેવા પડે છે. બાકી સ્વરૂપે લાભકર્તા ચીજને જણાવવાનો જ જો અભિપ્રાય હોય તો એ રૂપે નિર્વિવાદ પ્રસિદ્ધ ઘી વગેરેની જ વાત કરી હોત. કારણ કે એ જ સ્વરૂપે વ્રતપાલનાદિની જેમ લાભકર્તા છે, માત્ર એનો દુર્ગંહ નુકસાનકર્તા છે. એટલે વ્રતના દુગ્રહને ઘી વગેરેના દુગ્રહની સાથે ન સરખાવતાં શસ્ત્ર વગેરે સાથે જે સરખાવ્યો છે એ અનુચિત લાગે એવું છે. તેમ છતાં, મહાતાર્કિક એવા શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે અને ગ્રન્થકાર શ્રી યશોવિજયજી મહારાજે પોતપોતાના ગ્રન્થોમાં આ સરખામણીનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. એટલે એની પાછળ કોઈ ગંભીર રહસ્ય હોવું જોઈએ. આ રહસ્ય શું હોઈ શકે ? એ આગળ યોગ્ય અવસરે વિચારીશું.
શંકા : અહીં વ્રતનો દુગ્રહ એટલે શું ? વ્રત લીધા પછી પાળવા નહીં.. ખૂબ ખૂબ શિથિલતા સેવવી એ ?
સમાધાન ઃ આગળની ગાથામાં ગ્રન્થકાર જણાવવાના છે કે આ વ્રતદુર્ગંહથી ઠેઠ નવમા ત્રૈવેયક દેવલોક સુધીની પ્રાપ્તિ થાય છે. વ્રતપાલનમાં બેદરકાર રહેનારને કાંઈ એ થઈ શકે નહીં. માટે શિથિલતાની અહીં વાત નથી. વળી યોગ્ય ઉપદેશ દ્વારા પણ જેમાં ખસવાની યોગ્યતા નથી એવી ઉત્કટ ઇચ્છાથી થતા મલનની વાત ચાલે છે. માટે એવી તીવ્ર ઇચ્છાથી વ્રતનો સ્વીકાર (અને પાલન)
