________________
બત્રીશી-૯, લેખાંક-૪૬
૬૪૧
એમાં પ્રમાદ કરતો હોય વગેરે લગભગ જોવા મળતું નથી. માટે સંવેજુની-નિર્વેજની જેવી કથાઓ જરૂરી રહેતી નથી. અથવા તો ગ્રન્થકાર ધર્માચાર્ય છે. એમનો છેવટનો રસ શ્રોતા ધર્મમાર્ગે જોડાય એનો જ હોય છે. એટલે, અર્થકથા વગેરે દ્વારા પણ તેઓ શ્રોતાને છેવટે ધર્મકથા પ્રત્યે આકૃષ્ટ કરી ધર્મમાં જોડવા જ ચાહે છે. માટે ધર્મકથાનું પેટાભેદો સહિત નિરૂપણ કર્યું છે ને અર્થ-કામકથાનું એવું નિરૂપણ કર્યું નથી - એમ સમાધાન કરી શકાય છે.
હવે, ધર્મકથાના ચાર પ્રકાર વિચારીએ...
આક્ષેપણી, વિક્ષેપણી, સંવેજની અને નિર્વેજની... ધર્મકથાના આ ચાર પ્રકાર છે. એમાં પ્રથમ આક્ષેપણી ધર્મકથાના આચાર આક્ષેપણી, વ્યવહાર આક્ષેપણી, પ્રશિષ્ઠ આક્ષેપણી અને દૃષ્ટિવાદ આક્ષેપણી એમ ચાર પેટાપ્રકાર છે. નવા જીવોને જૈનધર્મ પ્રત્યે આકર્ષણ જાગે એવી ધર્મકથા કરવી જોઈએ. આવી ધર્મકથાને આક્ષેપણી ધર્મકથા કહે છે. આ આક્ષેપણી ધર્મકથા પાછી ચાર પ્રકારે છે. એમાંથી શ્રોતાને, સાધુઓના આચાર : લોચ કરાવવો, સ્નાન ન કરવું, વિહાર કરવો, સ્ત્રીઓનો સ્પર્શ સુધ્ધાં ન કરવો, પાસે એક પૈસો પણ ન રાખવો... આવી બધી ક્રિયાઓનું વર્ણન કરવા દ્વારા જૈનધર્મ પ્રત્યે અભિમુખ કરવામાં આવે તો આ પ્રથમ પ્રકારની આચાર આક્ષેપણી ધર્મકથા છે. અન્ય ધર્મોમાં ન હોય એવા આ મુખ્ય આચારોનું વર્ણન બાળજીવને આકર્ષનારું બને છે.
સાધુપણાના આચારોનું સૂક્ષ્મ કાળજીપૂર્વક પાલન કરવાનું હોય છે. એના પર ભાર આપવાથી મધ્યમજીવોને આકર્ષણ થાય છે. એ ભાર આપવા માટે, થોડી થોડી પણ બેકાળજીના કારણે નાના નાના દોષ પણ જે લગાડવામાં આવે તો કેવું કેવું પ્રાયશ્ચિત્ત આવે એની વાતો કરવામાં આવે છે. આવી વાતોથી મધ્યમ જીવ આશ્ચર્યમુગ્ધ બનીને જૈનધર્મને અભિમુખ બને છે. મધ્યમજીવને આચારોની સૂક્ષ્મતા... એની ઝીણી ઝીણી કાળજી વગેરેનું આકર્ષણ હોય છે.
