Page Text
________________
go
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૫ દષ્ટિરાગવાળા જીવોમાં પરના હિતની મતિરૂપ મૈત્રી સંભવી શકે નહિ, એમ પૂર્વશ્લોક સાથે સંબંધ છે.
મુદિતા ભાવના ગુણના પ્રમોદરૂપ છે. તેથી સિદ્ધના ગુણો, વીતરાગના ગુણો, અને વીતરાગના ગુણોની પ્રાપ્તિના ઉપાયભૂત એવા છે જે ગુણો જે જે જીવોમાં દેખાય તેઓને જોઈને જેઓને પ્રમોદ થાય તેઓ પ્રમોદભાવવાળા છે. જેમ સંસારી જીવોને સુંદર રૂપ, સુંદર વૈભવ જોઈને પ્રમોદ થાય છે તેમ ગુણરાગી જીવોને મોક્ષને અનુકૂલ એવો નાનો પણ ગુણ જ્યાં દેખાય ત્યાં પ્રમોદ થાય છે. દષ્ટિરાગવાળા જીવો ગુણના જ પક્ષપાતી નથી તેથી સ્વદર્શનનો અવિચારક રાગ ધરાવે છે તેવા જીવો સ્વપક્ષમાં કોઈ બાહ્ય તપાદિ કે બાહ્ય આચરણા કરનારાની કદાચ અનુમોદના કરે તો પણ સ્વપક્ષના રાગથી જ તેમની અનુમોદના કરે છે. પરપક્ષમાં રહેલાના ગુણો પ્રત્યે તેઓને દ્વેષ વર્તે છે; કેમ કે સ્વપક્ષથી વિરુદ્ધપક્ષવાળા જે કાંઈ કરે તે સર્વ નિરર્થક છે તેવી સ્થિર મતિ તેઓની હોય છે. માટે દૃષ્ટિરાગવાળા જીવોને મોક્ષને અનુકૂળ પારમાર્થિક ગુણો પ્રત્યેનો પ્રમોદભાવ નથી એમ પૂર્વશ્લોક સાથે સંબંધ છે.
બીજાના દોષો જોઈને તે જીવો પ્રત્યે દ્વેષ થાય તો તે આત્માનો અનુચિત પરિણામ છે. તેના નિવારણ અર્થે યોગીઓ અયોગ્ય જીવોમાં કોઈ અનિવર્તિનીય દોષ દેખાય તોપણ દ્વેષ કરતા નથી. પરંતુ મધ્યસ્થભાવ ધારણ કરે છે. દૃષ્ટિરાગવાળા જીવોને પોતાની માન્યતાથી વિપરીત માન્યતાવાળા પ્રત્યે ઉપેક્ષા વર્તતી નથી પરંતુ હંમેશાં મત્સરભાવ વર્તે છે. તેથી દૃષ્ટિરાગવાળા જીવો ધર્મપ્રવૃત્તિ કરતા હોય, ઉપેક્ષાભાવનાથી આત્માને ભાવિત કરતા હોય તોપણ તેઓના ચિત્તને ઉપેક્ષાભાવના સ્પર્શતી નથી. પરંતુ દૃષ્ટિરાગને કારણે પરદર્શન પ્રત્યે મત્સરભાવ જ વર્તે છે.
દુઃખીઓનાં દુઃખ જોઈને તેમના દુઃખને દૂર કરવાની બુદ્ધિ કરુણાભાવના સ્વરૂપ છે. આદ્ય ભૂમિકાના જીવો કોઈનાં શારીરિક કે માનસિક દુઃખો જુએ તો તેઓના હૈયામાં કરુણા પ્રગટે છે અને વિચારે છે કે શું કરું કે જેથી આ જીવોના દુઃખની પીડા દૂર થાય ? અને શક્તિ અનુસાર દુઃખ દૂર કરવાનો પ્રયત્ન પણ કરે છે. વળી, શારીરિક રીતે કે સાંયોગિક રીતે સુખી જીવો સંસારની પ્રવૃત્તિ કરીને પાપ બાંધે છે અને તેના ફલરૂપે ચાર ગતિના પરિભ્રમણની કદર્થના
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |