________________
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ,શ્લોક-૩૩ અવતરણિકા :
જ્યારે યોગીઓ એકાંતમાં રહીને અંતરંગ સુખમાં મગ્ન થઈ શકે છે, ત્યારે જ વિષયોની ઈચ્છા શમે છે. અન્યથા સંયમની ક્રિયાથી વિષયોની ઈચ્છાનું શમન દુષ્કર છે. તે બતાવવા અર્થે કહે છે – શ્લોક :
मृगमित्रो यदा योगी वनवाससुखे रतः ।
तदा विषयशर्मेच्छामृगतृष्णा विलीयते ।।३३।। શ્લોકાર્ચ - મૃગનો મિત્ર એવો યોગી જ્યારે વનવાસના સુખમાં રત રહે છે, ત્યારે મૃગતૃષ્ણારૂપ વિષયસુખની ઇચ્છા વિલય પામે છે. [૩૩] ભાવાર્થ
સંસારી જીવોને કોઈક પ્રકારના સંગથી જ આનંદ થાય છે. તેથી કોઈનું મુખ જોવા ન મળે, કોઈ સાથે વાર્તાલાપ કરવા ન મળે તેવા સ્થાનમાં તેઓ થોડીવાર પણ પસાર કરી શકે નહીં તો દીર્ઘકાળ તો કઈ રીતે રહી શકે ? જ્યારે યોગીઓ કોઈના સંગની અપેક્ષા વગર અસંગભાવમાં રહેવાના અર્થી હોય છે, તેથી પોતાના અસંગભાવને અતિશયિત કરવા માટે ભૂમિકાસંપન્ન યોગી વનવાસમાં રહીને શુદ્ધાત્માના પારમાર્થિક સુખમાં રત રહેવા યત્ન કરનારા બને છે. તે વખતે મૃગલાઓ જ તેમના મિત્ર હોય છે. અર્થાત્ મુનિને તે મૃગલા પ્રત્યે પણ કોઈ પ્રતિબંધ કે મિત્રબુદ્ધિ નથી છતાં તે નિર્જન પ્રદેશમાં મૃગલા સિવાય બીજા કોઈ નથી, તેથી જાણે મૃગલા જ તેમના મિત્ર ન હોય તેવા તે યોગી જણાય છે. આવા યોગી વનવાસમાં રહીને સિદ્ધ અવસ્થાના પારમાર્થિક સુખને ઉલ્લસિત કરવા માટે આત્માને શાસ્ત્રવચનોથી ભાવિત કરે છે અને ઝાંઝવાના જળરૂપ વિષયસુખની ઇચ્છાઓ તેઓને અસાર જણાય છે. તેથી જેમ તૃષાના અર્થી પુરુષને બોધ થાય કે, આ ઝાંઝવાનું જળ છે, પારમાર્થિક જળ નથી તો તેને તે જળની ઇચ્છા થતી નથી પરંતુ પારમાર્થિક જળની જ ઇચ્છા થાય છે. તેમ તે યોગીઓને ઝાંઝવાનાં જળરૂપ વિષયનાં સુખની ઇચ્છા થતી નથી પરંતુ શાંતરસના પરમસુખની ઇચ્છામાં જ તેઓ રત હોય છે. [૩૩
