________________
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/સ્લોક-૭
અવતરણિકા :
વળી, ભાવશુદ્ધિ માટે અન્ય પ્રકારનો ઉપદેશ આપે છે
શ્લોક ઃ
दीनातिवाहिकां कष्टां दृष्ट्वा बन्द्यादिदुःखिनाम् । रुद्धमेकान्तमौनाभ्यां तपंश्चित्तं स्थिरीकुरु ॥७॥
૧૯૫
શ્લોકાર્થ ઃ
દીન એવા અતિવાહકોનાં=અતિભાર વહન કરનારનાં, કષ્ટોને જોઈને, બન્ધ્યાદિ દુઃખિતોનાં રુદ્ધને જોઈને, તપને કરતો મુનિ એકાંત અને મૌન દ્વારા ચિત્તને સ્થિર કરે. Ile
ભાવાર્થ:
સંયમજીવનમાં એકાંત સ્થાનમાં બેસી, મૌનને ધારણ કરી, તષનું સેવન કરવું અને ચિત્તને સ્થિર કરવું તે મહાત્મા માટે પણ અતિ દુષ્કર છે. તેથી મહાત્માને તે પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કરવા માટે ઉત્સાહ પેદા થાય તેવું દૃષ્ટાંત બતાવવા કહે છે કે :
સંસારમાં ભારને વહન કરનારા દીન જીવો ઘણાં કષ્ટો વેઠે છે. તે જોઈને મુનિએ વિચારવું જોઈએ કે, આપણે પણ પરવશતાથી આવાં કષ્ટો વેઠ્યાં છે, હવે મોહનો નાશ કરવા અને અંતરંગ ગુણસમૃદ્ધિને પ્રગટ કરવા તપના તેવા કષ્ટથી ભય પામ્યા વગર તપના અલ્પ દુઃખની ઉપેક્ષા કરીને જો હું આત્મસાધના કરીશ તો મહાગુણની પ્રાપ્તિ થશે તે પ્રકારે વિચારીને શક્તિના પ્રકર્ષથી મુનિ તપમાં ઉદ્યમ કરે. વળી, બંદીખાનામાં પડેલા બંદી જીવો બંધ આદિનાં દુઃખો વેઠે છે, ત્યારે તેઓ રુદ્ધ અવસ્થામાં હોય છે અને પોતે પણ પરવશતાથી તેવો રોધ વગેરે ઘણું સહન કર્યું. તોપણ તેનાથી કોઈ કલ્યાણની પ્રાપ્તિ થઈ નહીં. હવે, એકાંતમાં બેસીને, મૌન ધારણ કરવામાં યત્ન કરાશે તો તેના દ્વારા મહાકલ્યાણની પ્રાપ્તિ થશે. તેમ વિચારીને મુનિએ ચિત્તને યોગમાર્ગમાં સ્થિર કરવું જોઈએ, જેથી ભાવની શુદ્ધિ થાય.
