________________
૧૬૪
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧૦-૨૦, ૨૧ બોલે છે તેમ બતાવેલ. પ્રસ્તુત શ્લોકમાં પુરુષને આશ્રયી પોતાના સંયોગ અનુસાર કેવા-કેવાં ચાટુવચનો બોલે છે તે બતાવીને કહે છે કે આવા પ્રકારનાં દીનવચનો દરેક જણને આશ્રયીને સંયોગ અનુસાર તે સાધુ બોલે છે. તેનું પ્રકાશન કરવું અશક્ય છે; કેમ કે તેવા પ્રકારના સંયોગો અનુસાર પોતે મહારાજા છે, ત્યાગી છે ઇત્યાદિ માનીને શ્રાવકોને ઠપકો આપે છે તે પણ પરમાર્થથી તો પોતાની ઇષ્ટની પ્રાપ્તિમાં વિશ્રાંત થનાર હોવાથી ચાટુવચન જ છે. II૧૯-૨૦ની અવતરણિકા -
શ્લોક-૧૬થી ૨૦ સુધી હીન સત્ત્વવાળા સાધુવેશધારી કેવા હોય છે તે બતાવ્યા પછી તેવા હીત સત્વવાળા સાધુઓને શાસ્ત્રાનુસારી પ્રવૃત્તિઓ અતિ અસંભવિત છે તે બતાવવા કહે છે – શ્લોક -
आगमे योगिनां या तु सैंही वृत्तिः प्रदर्शिता ।
तस्यास्त्रस्यति नाम्नापि का कथाऽऽचरणे पुनः? ॥२१॥ શ્લોકાર્ચ -
વળી, શાસ્ત્રમાં યોગીઓની જે સિંહવૃત્તિ બતાવાઈ છે તેના નામથી પણ તે સાધુ ત્રાસ પામે છે. વળી, આચરણા વિષયક કથા પણ ક્યાંથી હોય? રજા ભાવાર્થ -
સિંહ શત્રુની સામે લડવા બેસે ત્યારે ક્યારેય પીછેહઠ કરતો નથી, પરંતુ સત્ત્વથી લડે છે. તેમ યોગીઓ સંયમ ગ્રહણ કર્યા પછી મોહની સામે સુભટની જેમ લડવા માટે ઉદ્યમવાળા છે. તેથી મોહનું કોઈ શસ્ત્ર પોતાને ન લાગે તે રીતે ત્રણ ગુપ્તિઓથી ગુપ્ત થઈને સદા જિનવચનરૂપી શસ્ત્ર દ્વારા મોહનો નાશ થાય તે રીતે સ્વાધ્યાય, ધ્યાન આદિ સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ કરે છે. આથી જ સંયમવૃદ્ધિનું કારણ ન હોય તેવી નાનામાં નાની કાયાની ચેષ્ટા પણ સાધુ
