________________
યોગસાર પ્રકરણ/તીય પ્રસ્તાવબ્લોક-૨૮-૨૯
૧૩૯ જણાય તો ઉચિત પ્રયત્નથી બોધ કરાવવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ અને અપ્રજ્ઞાપનીય જણાય તો મધ્યસ્થભાવ ધારણ કરીને ઉપેક્ષા કરવી જોઈએ. પરંતુ તેઓ પ્રત્યે દ્વેષ કરીને પોતાના ચિત્તને કલુષિત કરવું ઉચિત નથી.
અહીં, ભવસ્થિતિ કહેવાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે, દરેક જીવોની કર્મ પરિણતિને અનુસાર તેઓની ભવપરંપરા ચાલે એવી ભવની સ્થિતિ હોય છે. અને જે જીવોની ભવસ્થિતિ પરિપાકને પામેલી છે તે જીવો સદા ભવભ્રમણનાં કારણોનું નિવારણ કરવા જિનવચનનું અવલંબન લઈને તેના ઉચ્છેદ માટે પ્રયત્ન કરે છે. અને જેઓની ભવસ્થિતિ પરિપાકને પામેલી નથી, તેઓની તે પ્રકારની જ ભવસ્થિતિ છે કે જેથી ભવની પરંપરા ચલાવે તેવાં પરિણામો કરીને પોતાની ભવસ્થિતિને સુરક્ષિત રાખે છે. વળી, તે જ જીવની ભવસ્થિતિ જ્યારે પરિપાકને અભિમુખ થાય છે ત્યારે તે જીવ હંમેશાં સદાલંબનો લઈને પોતાના ભવના ઉચ્છેદના ઉપાયોને વિચારે છે અને તેવા મહાત્માઓ પોતાની વિદ્યમાન ભવસ્થિતિને અલ્પ-અલ્પતર કરીને સંસારનો શીઘ અંત કરે છે. ૨૮
અવતરણિકા :
અત્યાર સુધી સામ્યભાવમાં જવા માટે મહાત્માએ કઈ રીતે યત્ન કરવો - જોઈએ તેનો અનેક દૃષ્ટિકોણથી ઉપદેશ આપ્યો. હવે, તે રીતે પ્રયત્ન કરનારા મહાત્માને પણ સાથભાવ ક્યારે ઉલ્લસિત થાય છે તે બતાવવા કહે છે – શ્લોક :
निःसंगो निर्ममः शान्तो निरीहः संयमे रतः ।।
यदा योगी भवेदन्तस्तत्त्वमुभ्दासते तदा ।।२९।। શ્લોકાર્ચ -
જ્યારે યોગી નિઃસંગ, નિર્મમ, શાંત, નિરીહ=ઈચ્છા રહિત, સંયમમાં રત થાય ત્યારે અંતસ્તત્વ જીવના પરિણામરૂપ અંતરંગ સામ્યભાવ, ઉભાસન પામે છે. ર૯ll
