Yogsar Prakaran

SR No.: 022236
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2012
Total Pages: 266
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 148

યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૧૬–૧૭
૧૨૧
•
સંકલ્પ નીચે ભિક્ષાટનની પ્રવૃત્તિ ચાલતી હોય તો સંયમની વૃદ્ધિનું કારણ ન હોય તેવી ભિક્ષાના ગ્રહણ કરવાનો લેશ પણ પરિણામ થતો નથી. અને તેવા પ્રકારના યત્નથી ઇષ્ટ આહારની પ્રાપ્તિ થાય તો જરા પણ પ્રીતિ કે હર્ષ થતો નથી કે આહા૨ની સર્વથા અપ્રાપ્તિ થાય તો પણ ખેદ થતો નથી. પરંતુ આહાર મળે તો ચિત્તના પ્રવાહમાં સંયમની આરાધના દ્વારા સમભાવની વૃદ્ધિનો પરિણામ વર્તે છે અને આહાર ન મળે તો તપ દ્વારા સમભાવની વૃદ્ધિનો પરિણામ વર્તે છે. આ પ્રકારનો માનસવ્યપાર વર્તતો હોય તે મહાત્માના સર્વ મનોવ્યાપાર સામ્યભાવના પરિણામમાંથી ઉત્થિત થાય છે અને વિશેષ-વિશેષતર એવા સામ્યભાવને ઉલ્લસિત કરે છે.
વળી આવા સામ્યભાવને ધારણ કરનારા મહાત્મા સંયમવૃદ્ધિનું કોઈ પ્રયોજન ન હોય તો અંતરંગ પરિણામથી વચન બોલવાને અભિમુખભાવવાળા થતા નથી. પરંતુ સ્વ-પરના કલ્યાણનું કારણ હોય તો જિનવચનના નિયંત્રણથી વચનપ્રયોગ કરે છે. તેવા મહાત્માના વચનપ્રવાહમાં પણ સર્વ ભાવો પ્રત્યે અને સર્વ જીવો પ્રત્યે સામ્યભાવ વર્તે છે. તેથી તે મહાત્મા સંયમના પ્રયોજનથી જે કાંઈ બોલે તે સામ્યભાવના નિયંત્રણથી ઉત્થિત થયેલાં વચનો બોલે છે. અને તે વચનો દ્વારા ઉલ્લસિત થયેલો વિશેષ પ્રકારનો સામ્યભાવ આત્મામાં સામ્યભાવના ઉત્તમ સંસ્કારોનું આધાન કરે છે અને ઉત્તર-ઉત્તરના સામ્યભાવનું કારણ બને છે. આથી જ જિનવચનથી ભાવિત મતિવાળા મહાત્માઓ કોઈ જીવ પોતાના ઉપદેશથી આવર્જિત થઈ મારી ભક્તિવાળો થશે કે મારો શિષ્ય થશે કે મારા સંપ્રદાયની વૃદ્ધિ થશે તેવા આશયથી વચનપ્રયોગ કરતા નથી. પરંતુ તે મહાત્મા સામ્યભાવના કારણે પોતાનું હિત સાધી રહ્યા છે તેમ તે શ્રોતાની યોગ્યતાને જાણીને તે શ્રોતા પણ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ કરી આત્મહિત સાધે તેવી કામનામાત્રથી ઉપદેશ આપે છે.
ન
વળી આવા મહાત્માને સંયમવૃદ્ધિનું કોઈ પ્રયોજન ન હોય તો સર્વ કાયચેષ્ટાનો નિરોધ કરીને ધ્યાન-અધ્યયનમાં સુદૃઢ વ્યાપાર કરી સામ્યભાવની વૃદ્ધિ કરે છે અને સંયમની વૃદ્ધિના પ્રયોજનથી કાયિક ચેષ્ટાઓ કરે ત્યારે પણ જગતના સર્વ જીવો પ્રત્યે સામ્યભાવ હોવાથી છકાયના પાલન અર્થે કંટકાકીર્ણ ભૂમિમાં