________________
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૩૫-૩૬ પોતાના ધર્મને પોતાના વડે સ્વીકારાયેલા ધર્મને, ધર્મ માને છે ધર્મ રૂપે માને છે. પરંતુ પરના ધર્મને (ધર્મરૂપે માનતા નથી.) li૩૫ll ભાવાર્થ :
ધર્મના ક્ષેત્રમાં તત્ત્વાતત્ત્વના વિભાગને અનુકૂલ માનુસારી દૃષ્ટિ પ્રગટી નથી તેવા કેટલાક જીવો અવિચારકરૂપે સ્વદર્શન પ્રત્યેના રાગવાળા હોય છે. તેઓ કદાચ શાસ્ત્રો ભણેલા હોય, તર્કોથી પદાર્થ વિચારતા હોય તોપણ મધ્યસ્થતાપૂર્વક તત્ત્વને જાણવા માટે યત્ન કર્યા વગર પોતપોતાના દર્શન પ્રત્યે રાગ ધરાવે છે. આવા જીવો સ્વદર્શનના પદાર્થને યથાર્થ સ્થાપન કરવા માટે પરદર્શનવાળા સાથે વાદ પણ કરતા હોય તોપણ તત્ત્વ પ્રત્યેનો રાગ નહિ હોવાથી અને સ્વદર્શન પ્રત્યે બદ્ધરાગવાળા હોવાથી પોતાના વડે સ્વીકારાયેલો ધર્મ જ સર્વથા ધર્મ છે તેમ માને છે. એટલું જ નહિ જે સ્થાને પરનો ધર્મ તત્ત્વને સ્પર્શનારો છે તે સ્થાને પણ તેઓ પરના ધર્મને ધર્મરૂપે જોતા નથી. તેવા જીવો ધર્મબુદ્ધિથી શાસ્ત્રોની વિચારણા કરે, શાસ્ત્રોની ચર્ચા કરે કે શાસ્ત્રનું અધ્યયન કરે તે સર્વ દ્વારા અતત્ત્વના પક્ષપાતરૂપ સ્વદર્શનનો રાગ જ દઢ કરે છે. તેથી તેઓની તે પ્રવૃત્તિ ધર્મબુદ્ધિથી પાપ સ્વરૂપ છે, એમ શ્લોક-૩૧ સાથે સંબંધ છે. રૂપા
અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે સ્વ સ્વ દર્શનના રાગથી વિવાદ કરનારા લોકો પોતાના ધર્મને સર્વથા ધર્મરૂપે માને છે તે તેઓનું ધર્મબુદ્ધિથી પાપનું સેવન છે. તેથી હવે તે સ્થાને શું કરવું ઉચિત છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે – શ્લોક –
यत्र साम्यं स तत्रैव किमात्मपरचिन्तया ।
जानीत तद्विना हो! नात्मनो न परस्य च ।।३६।। શ્લોકાર્થ –
જ્યાં સામ્ય છે ત્યાં જ તે ધર્મ છે. આત્મા અને પરની ચિંતાથી
