________________
પ્રસ્તાવના.
૪
DA
આ વિશ્વના સમગ્ર પ્રાણીઓનું પરમ કલ્યાણ કરવાની ઈચ્છા ધરાવનારા અને સુગમ રીતે આત્મોન્નતિના ઉચ્ચ માર્ગને નિષ્પક્ષપાતપણે પ્રરૂપનારા મહોપકારી જેને મહાત્માઓએ ધર્મસાધનાના પવિત્ર પ્રકારે દર્શાવી જનસમાજ ઉપર એવા મહાન ઉપકાર કરેલા છે, કે જેથી ભારતને જનસમાજ અદ્યાપિ પિતાના આત્મકલ્યાણને માટે સારી પ્રવૃત્તિ કરી રહ્યો છે. તે ધર્મસાધનામાં પરમાત્માની ભક્તિની ભાવના એ સર્વોત્તમ સાધન છે. તે ભક્તિના આંતર અને બાહ્ય આચરણરૂપે વિવિધ પ્રકારે રહેલા છે. તેમાં બાહ્ય ભક્તિ એ આંતરભક્તિની ઉત્તેજક બની શકે છે. ઉચ્ચ માનસિકભાવના અને આત્મિક અનુભવ સાથે આત્મગુણોનો વિકાસ કરવામાં તે બાહ્ય ભક્તિ ખરી સહાયક છે. પરમાત્માની ભક્તિની ઉચ્ચ ભાવના હદલાસ પ્રગટાવે છે. જે ધ્યેય રૂપે પ્રભુ ચેતનમય સ્વરૂપે અદશ્ય છતાં પણ તે પ્રતિમારૂપે આપણી દૃષ્ટિ આગળ હોવાથી હૃદયમાં દિવ્ય ભાવ પ્રગટાવે છે. ભકિતનો સંબંધ પરંપરાએ મનની સાથે છે એટલે ભક્તિના એકતાનથી મનની વૃત્તિ સ્થિર થઈ શકે છે, પછી તે વૃત્તિ ભક્તિદ્વારા પ્રભુની પ્રતિમા સાથે એકરસ-પરમાત્મમય બની જાય છે. ભક્તિરૂપ નિર્મળ દર્પણમાં પ્રતિબિંબરૂપે પ્રભુની પ્રતિમા તે ભવ્યાત્મા આરાધકને એવા કલ્યાણમાર્ગે દોરી જાય છે કે તેમાંથી પરિણામે આત્મિક ઉન્નતિનું શિખર સમીપ દેખાય છે. ટુંકામાં મન, વચન અને કાયાના યોગની શુદ્ધિ અને વિરતિ કરવારૂપ યોગમાર્ગસમાધિ અને તત્વનુસંધાનના ચિંતવનથી જે કાર્ય થઈ શકે તેજ કાર્ય શુદ્ધ પ્રભુભક્તિ પરંપરાએ સાધી શકે છે તે ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે ચિંતામણિરૂપ મનુષ્ય જન્મનું કેન્દ્ર સર્વોત્તમ પ્રભુ ભક્તિ છે અને જે મન, વાણી અને કર્મની એક્તા પ્રભુભકિતમાં જોડવામાં આવે તે મનુષ્ય ધાર્મિક જીવનની ઉચ્ચ કોટીમાં સહેજમાં આવી શકે.
આ લઘુ લેખમાં દેવભકિતનું યથાર્થ સ્વરૂપ ચિતરવામાં આવ્યું છે અને તેને આગમના પ્રમાણેથી, શાસ્ત્રીય દષ્ટાંતથી અને શંકા સમાધાન સહિત વાદી પ્રતિવાદીના કથનથી સિદ્ધ કરી બતાવવામાં આવ્યું છે. દેવભક્તિના
