________________
૧૧૬
થી દેવભકિતમાળ પ્રકરણ.
પ્રથમ ગુણ કોધને નિગ્રહ કરે તે છે; કારણ કે આ જગતની અંદર આત્મિક અશાંતિને ઉત્પન્ન કરનાર અને આત્મિક ગુણને દાહ કરનાર ખરેખર જે કઈ શત્રુ હોય તે માત્ર કોયજ છે અને આ કોઇને પ્રથમજ આ ભાવતીર્થમાં નાશ કરવાને માટે જણાવેલ છે. કે જેથી પરમશાંતિ કાયમ માટે પ્રાપ્ત થાય. બીજો ગુણ લેભને નિગ્રહ કરવો તે છે. જગતના તમામ જી તૃષ્ણાને લઈ અનેક પ્રકારના કાર્ય કરવાને તૈયાર થાય છે. એક કુટુંબમાં અરસ્પરમાં ઝગડા થાય છે. રાજ્ય તૃષ્ણાને લઈ અનેક અનર્થો થાય છે અને ચાલતી લડાઈમાં કેડે જીવ મરાયા તે પણ તૃષ્ણાને જ આભારી છે. નાત-જાત અને ધર્મને એક બાજુ મુકી હજારે ગાઉ દૂર જાય છે. આ બધો પ્રતાપ તૃષ્ણ દેવીને જ છે; પણ જે માણસે લેભને નાશ કર્યો છે તે માણસને પછી આ તૃષ્ણા બીલકુલ અડચણ કરતી નથી. વળી ચારગતિમાં લઈ જનાર જો કોઈ હોય તે આ લેભજ છે. માટે ભાવતીર્થમાં લોભને નિગ્રહ કરવા માટે ખાસ જણાવેલ છે. - ત્રીજો ગુણ કર્મરૂપ મેલને દૂર કરવાનું છે. આ કર્મરૂપ મેલ કે જે અનેક ભ વડે એકઠા કરેલા તે તપ અને સંજમ વડે દૂર થાય છે. બાહ્ય અને અત્યંતર મળી બાર પ્રકારે તપ છે. અને સત્તર પ્રકારે સંજમ છે. આ બંને શુદ્ધ અંતઃકરણથી નિરતિચારપણે કરવામાં આવે તે અનેક ભવના એકઠા થયેલા કર્મરૂપ જેને પાણીની માફક સાફ કરી નાખે છે. ભાવતીર્થને આ ત્રીજો ગુણ કહેલ છે. સારાંશ એ છે કે જેના આલંબનથી ચાર ગતિ રૂપ સંસારમાં રજળવાનું મટી જાય અને પરમ સુખને લાભ થાય તેનું નામ ભાવતીર્થ જ્ઞાની મહારાજ કહે છે. શરીર ઉપર મેલ દૂર થવાથી અગર ઉપરથી અલ્પ શાંતિ પાણી રેડવાથી થઈ તેથી કાંઈ તે તીર્થ કહેવાય, નહીં, પણ કાયમ માટે મેલ દૂર કરી અને કાયમની શાંતિ જે આપે તેનું નામ ખરેખર તીર્થ છે. સ્થાવર અને જંગમ આ પ્રમાણે પણ તીર્થના ભેદે પડે છે. આમાં જે એક જગ્યાયે સ્થિર રહે તેને સ્થાવર તીર્થ કહે છે. શત્રુજ્ય, ગિરનાર, આબુ, અષ્ટાપદ, સમેત્તશીખર
