________________
માટે તથા બોલતી વખતે મુખે મુહપતિ રાખવી તથા સૂક્ષમ રજ ઉડતી હોય તે વખતે મેઢે મુહપત્તિ બાંધવી. આ પ્રમાણે સૂત્રમાં પાઠ છે, પણ વ્યાખ્યાન વાંચતી વખતે મે મુહપત્તિ બાંધવી એવે પાઠ કોઈ સ્થળે નથી. વળી પ્રમાદને લીધે ઉડતું થુંક દૂર કરવા આ મુહપત્તિ કેઈએ મેઢે બાંધેલી, તે પાછળથી પરંપરા થઈ ગઈ; પણ તે શાસ્ત્રમાન્ય ગણાય નહિ. આથી સામે પક્ષ હારી ગયો અને મહારાજશ્રીને વિજય થયો હતે.
વળી મહારાજશ્રીના સમયમાં અત્રે શાંતિસાગરના મતની ચર્ચા ઉભી થઈ હતી. આ મુનિ મહા પવિત્ર અને ક્રિયાપાત્ર રવિસાગરજી મહારાજના શિષ્ય હતા. તે પણ પ્રથમ ક્રિયાકાંડમાં ઘણા સારા ચુસ્ત હતા, પણ પાછળથી ક્રિયાકાંડને–વ્યવહારનયને સર્વથા તિલાંજલી આપી નિશ્ચયનયની પ્રરૂપણા કરવાની શરૂઆત કરી. તેમની મુખ્ય પ્રરૂપણ એ હતી કે આત્માને જરા પણ દુઃખ ન દેવું, આત્માને જાણવાથી પ્રભુપૂજા, સામાયક, પ્રતિકમણ, વ્રત, જપ, તપ નિયમે તેમાં સમાઈ જાય છે, માટે આ બધું કરવાની કોઈ જરૂર નથી. આવી પ્રરૂપણાથી ક્રિયાકાંડના પ્રમાદીજીને સારી અનુકૂળતા આવી અને સેંકડે માણસે આ મતમાં દાખલ થવા લાગ્યા. શ્રીમાન મુક્તિ વિજયજી ગણિ મહારાજે જોયું કે ધીમે ધીમે આખું શહેર આ મતમાં મળી જશે, કારણકે ઈચ્છામાં આવે તે પ્રમાણે કરવું–ખાવું-પીવું અને આત્માને જાણ્યા એટલે તરત મુક્તિ મળી જાય, એવી પ્રરૂપણવાળા મતમાં કણ ના ભળે? વળી આ મતમાં કઈ પણ જાતનું ખર્ચ ના મળે. પણ જે આ પ્રમાણે મુક્તિ મળતી હતી તે પ્રભુમહાવીરદેવે શા માટે સંસારની મેટી અદ્ધિને ત્યાગ કરી સાધુપણું સ્વીકાર્યું. અને શા માટે બારવર્ષ પર્યન્ત ઘેર તપશ્ચર્યા કરી? બુદ્ધિથી આત્માનું સ્વરૂપ સમજવું એ જુદી વાત છે, અને અનુભવથી આત્માને સાક્ષાત્કાર કરે એ જુદી વાત છે, માટે કેવળ આત્મજ્ઞાનની વાત કરવાથી મુક્તિ મળતી નથી, એ ચેકસ વાત છે. જ્ઞાન ક્રિયા મોરા જ્ઞાન અને ક્રિયા આ બે સાધન વડે મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ બધી દલીલ તેઓશ્રીએ નગરશેઠ પ્રેમાભાઈ હેમાભાઈને જણાવી, ચર્ચા કરવાને
