________________
ફૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથાઃ ૯ ટીકા -
द्रव्यस्तवे यावानारम्भस्तावद्दषणमिति गणनायां क्रियमाणायां, ऋजुसूत्रनये प्रतिजीवं भिन्नभिन्नहिंसाऽऽश्रयणादसङ्ख्यजीवविषय आरम्भः एकभगवद्विषया च भक्तिरिति अल्पपापबहुतरनिर्जराकारणत्वं सर्वथाऽनुपपन्नम्। आत्मरूपहिंसाऽहिंसावादिशब्दादिनयमते त्वाह-अल्पमपि विषं च हालाहलं मारयति । आध्यात्मिक आरम्भो यद्यल्पोऽपि स्यात्तदापुण्यानुबन्धिपुण्यप्राप्तिन स्यादेव, व्याध्या(?धा)द्यपेक्षया कर्णजीविनामिवाल्परसस्यापि तस्य शुभकर्मવિથિત્રાલિતિ મવિ . ટીકાર્ય :
વ્યસ્તવે ... સર્વથા આનુષગ્નિમ્ દ્રવ્યસ્તવમાં જેટલો આરંભ છે, તેટલું દૂષણ છે, એ પ્રમાણે ગણના કરાય છત, ઋજુસરવયમાં દરેક જીવને આશ્રયીને ભિન્ન ભિન્ન હિંસાના આશ્રણથી (ભગવાનની પૂજામાં) અસંખ્ય જીવવિષયક આરંભ છે, અને એક ભગવાનવિષયક ભક્તિ છે. એથી ભગવાનની પૂજામાં અલ્પપાપ અને બહાર નિર્જરાનું કારણ પણે સર્વથા ઘટતું નથી. (એથી કરીને હિંસાનું અલ્પપણું કેવી રીતે હોય? અર્થાત ન હોય.) ભાવાર્થ :
સંગ્રહનય સંગ્રહ કરનાર હોવાથી ભગવાનની પૂજામાં થતી સર્વ હિંસાને એક હિંસારૂપે સ્વીકારે છે.
વ્યવહારનય ભગવાનની પૂજામાં પુષ્પ, જળ, પૃથ્વી આદિ છકાયમાંથી જે જે પ્રકારના જીવોની વિરાધના થતી હોય તે વિરાધનાને સ્વીકારે છે. તેથી ષકાય જીવોની હિંસા પ્રાપ્ત થાય, પણ અસંખ્ય જીવોની નહિ.
* આથી ગ્રંથકારશ્રીએ સંગ્રહનય અને વ્યવહારનયની વિવલા છોડીને અહીં ઋજુસૂત્રનયનો મત ગ્રહણ કરેલ છે.
ઋજુસૂત્રનય દરેક જીવોની ભિન્ન ભિન્ન હિંસાને ગ્રહણ કરે છે, તેથી પૂજાકાળમાં પૃથ્વી આદિ જીવોની સંખ્યા અસંખ્ય જ પ્રાપ્ત થાય છે, માટે પૂજામાં અસંખ્ય જીવોનો આરંભ છે, અને ભગવાનની ભક્તિનો વિષય માત્ર એક ભગવાન છે. તેથી ઋજુસૂત્રનયની દૃષ્ટિથી વિચારવામાં આવે તો પૂજામાં ઘણા જીવોનો આરંભ અને એક ભગવાનવિષયક
