________________
૨૬
કૂપદૃષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૪
પૂજાકાળમાં થતા પુષ્પાદિના આરંભથી લેશ પણ કર્મબંધ નથી. આ કથનને દૃઢ ક૨વા માટે હિ હૈં થી તર્ક કરે છે -
ટીકા –
यदि च विधिसामग्र्येऽपि पुष्पजलोपहारादिरूपहिंसादोषोऽत्र परिगण्येत, तदा तस्य पूजा नान्तरीयकत्वेन 'कायवहो जइवि होइ उ कहंचि' त्ति नावक्ष्यदाचार्य:, किन्तु 'कायवहो होइ जइवि नियमेण' मित्येवाऽवक्ष्यत् । अपि च पदार्थवाक्यार्थमहावाक्यार्थऐदंपर्यार्थविचारणायां हिंसासामान्यस्य निषेधस्य अविधिनिषेधपरताया एव व्यवस्थितत्वात् विधिसामग्र्ये न हिंसादोषः, अन्यथा चैत्यगृहलोचकरणादौ तत्सम्भवो दुर्निवार इत्यादिसूक्ष्ममीक्षितमुपदेशपदादौ । ટીકાર્થ ઃ
यदि च અવક્ષ્યત્ । અને જો વિધિની સમગ્રતામાં પણ પુષ્પ-જલ ઉપહારાદિ રૂપ=પુષ્પ-જલ ચડાવવા આદિ રૂપ, હિંસાદોષ અહીં= પૂજામાં, ગણાય તો તેનું=હિંસાદોષનું, પૂજાની સાથે અવિનાભાવિપણું હોવાને કારણે= પૂજામાં અવશ્ય હિંસા થતી હોવાને કારણે, પૂજાપંચાશક ગાથા-૪૨ માં પૂ. હરિભદ્રસૂરિ મહારાજા ‘જોકે કથંચિત્ કાયવધ થાય' એ પ્રમાણે ન કહેત. પરંતુ ‘જોકે નિયમથી=નક્કી, કાયવધ થાય' - એ પ્રમાણે કહેત.
.....
-
ઉત્થાન :
પૂજામાં પુષ્પાદિને થતી કિલામણાથી લેશ પણ કર્મબંધ નથી, એ જ વાતને ‘વિ =’ થી કહે છે -
ટીકાર્ય :
अपि च ઉપદેશવવાવૌ । અને વળી પદાર્થ-વાક્યાર્થ-મહાવાક્યાર્થઐદંપર્યાર્થની વિચારણામાં હિંસા સામાન્યના નિષેધનું અવિધિનિષેધપરતાનું જ વ્યવસ્થિતપણું હોવાથી વિધિની સમગ્રતામાં હિંસા દોષ નથી. અન્યથા=શાસ્ત્રમાં કહેલ વિધિની સમગ્રતામાં પણ હિંસા દોષ માનો તો, ચૈત્યગૃહ-લોચકરણાદિમાં તેનો સંભવ=હિંસાનો સંભવ, દુર્નિવાર છે, ઈત્યાદિ ઉપદેશપદાદિમાં સૂક્ષ્મ જોવાયું છે.
.....
