________________
[ ૮૪ ].
આત્મધરસાયનમ
ત્યાં વનમાં એક ભિલ્લોની પ@િ હતી. ભિલે એટલે જંગલમાં વસનારા, જંગલી પશુઓને શિકાર કરીને જીવન ગુજારનારા, પશુઓની સાથે જીવનનો તાળો મેળવનારા, રસ્તે જતા મુસાફરોને લૂંટવા એમાં એમનું જીવન કર્તવ્ય સમાતું. તેઓ પક્ષીઓને પાળતા. તેમાં મુખ્ય પિપટને પાળતા. પિપટ આમ શુકનવંતુ પ્રાણી છે. તેની ભાષા તે સ્વભાવે મીઠી, મધુર ને કર્ણપ્રિય હોય છે, પણ આ તે સંગ તે. રંગ. પશિના ભિલ્લેએ એક સુન્દર પિપટને પાળ્યું હતું. જિલ્લાના નિત્ય પરિચયે તેના અવાજમાં કઠેરતા ને કર્ણ કટુતા આવી ગઈ હતી. ભિલે કઈ વટેમાર્ગને જોતાં ને તરત જ કર્કશ સ્વરે બોલતા “એલા! કેણ છે! ઉભે રહે! જે હોય તે મૂકી દે! પછી વાત કર.” આવા આવા વાકયેના નિત્યશ્રવણથી પિપટ પણ એવું જ બોલતા શીખી ગયે. ભિલ્લે એટલે અસંસ્કારની મૂર્તિ, સંસ્કારનું નામનિશાન તેમના જીવનમાં ગોત્યું જડે નહીં. આ બેસો કેમ છે! એવા શબ્દ તે તેમના શબ્દકેષમાં જ ન મળે. શિકાર કરે, મુસાફરોને લૂંટવા, પ્રાણીઓને રંજાડવાને માંસ કાચા ને કાચા પશુ પંખી ખાઈ જવા એ એમનું જીવન. આવા ભિલોને નિત્ય સહવાસ બિચારા પોપટને સારું ક્યાંથી શીખવાડે. દુરસંગ પ્રાણુના મૂળ સ્વભાવને પણ પલટી નાંખે છે, તેની અસર ખૂબ જલદી થાય છે. સારી સબત ને સારા ગુણો જીવનમાં ખૂબ કષ્ટ આવે છે. તેથી જ સારા સંગને માટે પ્રયત્ન કરે આવશ્યક છે. રાજાને આવતે જોઈને પિપટ અત્યન્ત કર્કશસ્વરે મટેથી બોલવા લાગ્યું, “પકડે! પકડે!
