________________
[ 2 ]
આત્મધરસાયનમ
વિશદાથ:-શ્રેયે માર્ગમાં આગળ વધવા માટે ગુરુના ઉપદેશની સતત જરૂર છે ઉપદેશને અંગે પુષ્કળ સાહિત્ય રચાએલું છે. પ્રસ્તુત આત્મધરસાયન પણ ઉપદેશને ગ્રન્થ છે. તેમાં લેક તે માત્ર ૨૫ છે. પણ દરેક લેક ઉપદેશના તે તે વિષયને સમજાવતો હોવાથી મહત્વનું બની જાય છે. આ ગ્રન્થમાં રર વિષયેનો સમાવેશ છે. તે વાત ગ્રન્થકાર આગળ જણાવશે. ગ્રન્થના પ્રારંભમાં શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથની સ્તુતિ સ્વરૂપ સમર્થ મંગળ કર્યું છે. આ પાર્થ નાથની પ્રસિદ્ધિ કેઈ અનેરી છે. પૂજ્યપાદ ઉપાધ્યાયજી . મહારાજ, પૂજ્યપાદ વીરવિજયજી કવિ વગેરે તે ડગલે ને પગલે આ નામના સ્મરણપૂર્વક રચનાઓ રચે છે. અનેક મહાપુરુષે આ આરાધ્ધપાદ પરમાત્માનું નામ લે છે ને કાર્ય સિદ્ધિને સાધે છે. અહિં પણ એ સ્મરણથી સદ્ય કાર્યસિદ્ધિ થઈ છે. અહિં ૧૧ વિશેષણોથી એ પ્રભુને સ્તવ્યા છે. - (૧) શ્રેય–આ વિશેષણમાં કલ્યાણલક્ષમી સાથેના વિલાસથી અદ્દભુત રસ ઉત્પન્ન કરતાં અનુભવતા કહ્યા છે. સામાન્ય રીતે સાહિત્યમાં નાયિકા સાથે નાયકના વિલાસથી શૃંગારરસ જન્મ પણ અહિં અદ્ભુત રસ જન્મે છે. એ અદ્ભુત છે. અને વાસ્તવ છે. (૨) ધીર (૩) ગંભીર અને (૪) ઉત્કૃષ્ટ એ ત્રણ વિશેષણે સ્પષ્ટ છે. ધીરતા મેસમાણી, ગંભીરતા સાગરસમાણ અને ઉત્કૃષ્ટતા તે સર્વથી અધિક અજોડ પરમાત્મામાં છે. (૫) દેવેન્દ્રાચિત–પરમાત્મા ત્રણે લોકના પૂજ્ય છે. એમાં દેવે તે જઘન્યથી ક્રોડની સંખ્યામાં નિરં:
