________________
२०२
રાખવા સૂચવ્યું છે કે “મધુર વચન બોલવું પણ કહુક નહિ, ડહાપણ ભરેલું બોલવું પણ મૂMવત્ નહિ, ડું બોલવું પણ ઘણું નહિ, પ્રસંગ પૂરતું બોલવું પણ અતિ પ્રસંગ થાય તેવું નહિ, નમ્ર વચન વદવું પણ ગર્વયુક્ત નહિ, ઉદાર વચન ઉચ્ચરવું પણ તુચ્છ નહિ, આ વચનનું કેવું પરિણામ આવશે એમ પ્રથમ વિચારીને બેલિવું પણ વગર વિચાર્યું નહિ, અને જેથી સ્વપરને હિત થાય તેવું સત્ય વચન બોલવું પણ અસત્ય અહિતકર એવું અધર્મયુક્ત નહિર, વિવેકી પુરૂષે એવું જ વચન વદે છે અને એજ મુખનું મંડન છે. પ્રશ્નોત્તર રત્નમા લિકાકારે પણ કહ્યું છે કે “ િવાવાં મંહ ર” એટલે વાણીની શોભા શી ? ઉત્તર-સત્ય. આ વાત ઉપર વધારે ભાર મૂકીને કહેવા ગ્ય છે કે આજ કાલ કારણે કે બેકારણે લેકે સત્ય ઉપર પ્રહાર કરે છે–પ્રહાર કરવા ટેવાયેલાં છે. તેમણે સ્વપરના હિત માટે અસત્ય પક્ષ તજીને સત્ય પક્ષ અંગીકાર કરવાજ યત્ન કર ઉચિત છે. એમ કરવાથી જ સ્વપરને ઉદય થશે. યતઃ સત્યમેવ થતિ.
૯૮ કરકી શોભા દાન વખાણે, ઉત્તમ ભેદ પંચ તસ જાણે–જેમ મુખની શોભા સત્ય બોલવામાં છે તેમ હાથની શોભા દાન દેવામાં છે. તે દાનના શાસ્ત્રમાં પાંચ ભેદ બતાવેલા છે. અભયદાન, સુપાત્રદાન, અનુકંપાદાન, કિતિદાન અને ઉચિતદાન એ તેના પાંચ પ્રકાર છે. તેના પણ દ્રવ્યભાવથી બે બે ભેદ થઈ શકે છે. લક્ષ્મી પ્રમુખ દ્રવ્ય સાધનથી દાન તે દ્રવ્ય દાન છે, અને જ્ઞાનાદિક ભાવ સાધનથી દાન તે ભાવદાન છે. જે લક્ષ્મી પ્રમુખને દુર્વ્યસનોમાં વ્યય કરે તે દુર્ગતિનું કારણ
