________________
૧૬૩
૪૩. બ્રાહ્મણ તે જે બ્રહ્મ પીછાણે-બ્રહ્મ જે પરમામા તેનું સ્વરૂપ સારી રીતે સમજે તે બ્રાહ્મણ અથવા બ્રહ્મ જે જ્ઞાન-જ્યોતિ, તેમાંજ સ્નાન કરે, જ્ઞાનમાં નિમગ્ન રહે, અજ્ઞાનાચરણ ન કરે તે બ્રાહ્મણ, અથવા બ્રહ્મ તે બ્રહ્મચર્ય-શીલ, સતેપાદિક સદ્ગણે, તેમનું સદા સેવન કરે તે બ્રાહ્મણ. ઉપર કહેલા શબ્દ પરમાર્થ ઉપરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે સમ્ય જ્ઞાન અને સમ્યગ આચરણ એ ઉભયને સાથે સેવવાથી જ બ્રાહ્મણ થવાય છે, જેમાં સભ્ય જ્ઞાન પણ નથી અને સમ્યમ્ આચરણ પણ નથી તે ખરો બ્રાહ્મણ નથી. આવા ઉત્તમ આશયથી અન્યત્ર કહ્યું છે કે “સર્વ જાતિમાં બ્રાહ્મણે પણ છે, તેમ સર્વ જાતિમાં ચંડાળપણ છે. એટલે કે બ્રાહ્મણ જાતિમાં પણ ચંડાળે છે, અને ચંડાલેમાં પણ બ્રાહ્મણ છે, એ મહાવચન ઉપરની વાતને પુરતે ટેકે આપે છે. મતલબ કે નિર્મળ બોધ અને નિર્મળ-નિર્દભ આચરણ વડેજ ખરા બ્રાહ્મણ હોઈ શકે છે.
- ૪૪ ક્ષત્રી કર્મ (રપુ વશ આણે–રાગ દ્વેષ અને મેહાદિક કર્મ શત્રુઓને નિગ્રહ કરી તેમને સ્વવશ કરે તે જ ખરે ક્ષત્રી સમજ. ક્ષત્રીકુળમાં પેદા થવા માત્રથી કંઈ કાર્યસિદ્ધિ નથી. ખરૂં ક્ષત્રિયપણું કર્મશત્રુઓને વશ કરવામાં જ સમાયેલું છે, એમ ઉપરના વચનથી સ્પષ્ટ થાય છે, બાકી જે ક્ષત્રી નામધારી રાગ દ્વેષ અને મેહાદિક કર્મશત્રુઓને વશ કરવાને બદલે ઉલટા તેમને વશ પડી દીન અનાથ અને નિરપરાધી એવા જાનવરેને શોખની ખાતર અથવા જીભની લુપતાથી શિકારમાં હણે છે કે હણાવે છે તે સ્વક્ષત્રીનામને કેવળ કલંકિત કરે છે. ખરા ક્ષત્રી પુરૂષરત્નમાં તે ઉત્તમ પ્રકારની ક્ષમા, મૃદતા, સરળ
