________________
૧૪૩ લીધા છે એવા જિનેશ્વર ભગવાને કથન કરેલા તત્ત્વને સારી રીતે જાણી સમજીને જેને જન્મમરણાદિક દુઃખને સર્વથા ક્ષય કરી મેક્ષ સંબંધી અક્ષય અવિચળ સુખ મેળવવાની તીવ્ર અભિલાષા જાગી છે એવા મુમુક્ષુ જજ ખરેખર પૂર્વોક્ત વીતરાગ પરમાત્માનું ધ્યાન કરવાના અધિકારી છે.
૧૧ લહી ભવ્યતા હે માન–જન્મ જરા અને મરણના દુઃખથી સર્વથા મુક્ત થઈ મેશ સંબંધી અક્ષય સુખ પામવાને અધિકારી બનવું, એટલે તેની યેગ્યતા મેળવવી એજ ખરેખર આત્મ સત્કાર ( self respect ) સમજ.
૧૨ કવણુ અભવ્ય ત્રિભુવન અપમાન-પૂર્વોક્ત ભવ્યતાથી વિપરીત અભવ્યતા મેક્ષ સંબંધી શાશ્વત સુખથી સદા બનશીબજ રહેવાય એવી અગ્યતા એજ ખરેખર જગતમાં મહેરામાં હેઠું અપમાન જાણવું. કેમકે તેથી જીવ જ્યાં ત્યાં જન્મ, જરા અને મરણ સંબંધી અનંત દાવાનળમાં પચાયાજ કરે છે.
૧૩ ચેતન લક્ષણ કહીએ જીવ–ચેતના એ જીવનું સામાન્ય લક્ષણ છે. ચેતના એટલે ચૈતન્ય-સજીવનપણું. બાકી જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ, વીર્ય અને ઉપગ એ જીવન વિશેષ લક્ષણ છે. એવાં લક્ષણ જીવમાં જ લાભી શકે.
૧૪ રહિત ચેતન જાને આજીવ—જેનામાં પૂર્વોક્ત ચેતના–ચૈતન્ય-સજીવનતા વિદ્યમાન નથી તે અજીવ અથવા નિર્જીવ કહેવાય છે. નિર્જીવ વસ્તુમાં સામાન્ય લક્ષણ ચૈતન્ય જ નથી તે વિશેષ લક્ષણ જ્ઞાનાદિક હાયજ ક્યાંથી? એવી રીતે જીવ અને અજીવ વસ્તુને નિર્ણય કરે સુતર પડે છે.
