________________
[ ૬૦ ]
K
શ્રીમુળસ્થાનમારો
36
*****
प्रतिमा अभिग्रहविशेषा दर्शनप्रतिमाद्या एकादश, यदाह -
“र्दंसणवयसामाइअपोसहपडिमा अबंभसच्चित्ते ।
आरंभपेसउद्दिट्ठ वज्जए समणभूए अ ||१|| "
श्राद्धव्रतान्यणुव्रतादीनि द्वादश, यदाह “पाणिवहमुसावाए, अदत्तमेहुणपरिग्गहे चेव । दिसिभोगदण्डसमईअ देसे पोसह तह विभागे ॥२॥" ગુણતીર્થ .
(હ્તો. ર૧)
તે ‘પ્રતિમા’ કહેવાય. આ પ્રતિમા, દર્શનપ્રતિમા વગેરેના ભેદે ૧૧ પ્રકારની છે. આ ૧૧ પ્રકારોનો નામોલ્લેખ કરતાં શાસ્ત્રમાં જણાવ્યું છે કે –
—
‘(૧) દર્શનપ્રતિમા, (૨) વ્રતપ્રતિમા, (૩) સામાયિકપ્રતિમા, (૪) પૌષધપ્રતિમા, (૫) કાયોત્સર્ગપ્રતિમા, (૬) બ્રહ્મચર્યપ્રતિમા, (૭) સચિત્તવર્જનપ્રતિમા, (૮) આરંભવર્જનપ્રતિમા, (૯) પ્રેષ્યવર્જનપ્રતિમા, (૧૦) ઉદ્દિષ્ટવર્જનપ્રતિમા, અને (૧૧) શ્રમણભૂતપ્રતિમા... (દેશવિરતિધર શ્રાવક અગ્યાર પ્રતિમાઓનું પાલન કરે છે.)”
•
(૩) વ્રતસ્વીકાર : ૫ અણુવ્રત, ૩ ગુણવ્રત, અને ૪ શિક્ષાવ્રત સ્વરૂપ શ્રાવકસંબંધી ૧૨ વ્રતો હોય છે. તેનું નામમાત્ર જણાવનારું શાસ્ત્રવચન આ પ્રમાણે છે
छायासन्मित्रम्
(36) વર્ણનવ્રતસામાયિૌષધપ્રતિમા બ્રહ્મસવૃિત્તાનિ । आरम्भप्रेषोद्दिष्टवर्जकः श्रमणभूतश्च ॥ १ ॥
(37) પ્રાળિવધમૃષાવાવાત્તમૈથુનપરિગ્રહાચૈવ ।
दिग्भोगदण्डसामायिकदेशपौषधानि तथा विभागः ॥२॥
-
‘(૧) સ્થૂલપ્રાણાતિપાતવિરમણવ્રત, (૨) સ્થૂલમૃષાવાદવિરમણવ્રત, (૩) સ્થૂલ અદત્તાદાનવિરમણવ્રત (૪) સ્થૂલમૈથુનવિરમણવ્રત, (૫) સ્થૂલપરિગ્રહવિરમણવ્રત, (૬) દિક્પરિમાણવ્રત, (૭) ભોગોપભોગવિરમણવ્રત, (૮) અનર્થદંડવિરમણવ્રત, (૯) સામાયિકવ્રત, (૧૦) દેશાવગાસિકવ્રત, (૧૧) પૌષધવ્રત, અને (૧૨) અતિથિસંવિભાગવ્રત...”
આ ષટ્કર્મ - પ્રતિમા અને વ્રતોનો વિસ્તાર બીજા શાસ્રોમાંથી જાણવો. આ બધાના યથાયોગ્ય પાલનથી મધ્યમ ધર્મધ્યાન ઉત્પન્ન થાય છે, માટે આ ધર્મધ્યાન એ બધાથી જનિત થયું કહેવાય.
© આ બધાનું સુવિશદ સ્વરૂપ જાણવા માટે પંચાશક-પ્રવચનસારોદ્વાર-ધર્મસંગ્રહ વગેરે ગ્રંથોનું અવલોકન કરવું.
