________________
-
૨
-
[૨૪]
જ શ્રીગુસ્થાનમારોહ (સ્સો. ૮-૧) व्याख्या-यथा 'जीवो' मनुष्यादिकप्राणी 'मद्यमोहाद्' मदिरोन्मादात् हितं वाऽहितं वा किमपि न जानाति, नष्टचैतन्यात् तथा मिथ्यात्वमोहितो जीवो धर्माधर्मों सम्यग् न जानाति. अज्ञानत्वात । यदाह
"मिथ्यात्वेनालीढचित्ता नितान्तं, तत्त्वातत्त्वं जानते नैव जीवाः ।।
किं जात्यन्धाः कुत्रचिद्वस्तुजाते, रम्यारम्यव्यक्तिमासादयेयुः ? ॥१॥" इति ॥८॥ अथ मिथ्यात्वस्य स्थितिमाह -
अभव्याश्रितमिथ्यात्वे-उनाद्यनन्ता स्थितिर्भवेत् ।
सा भव्याश्रितमिथ्यात्वे-ऽनादिसान्ता पुनर्मता ||९|| व्याख्या-अभव्यजीवानाश्रित्य मिथ्यात्वे-सामान्येनाव्यक्तव्यक्तमिथ्यात्वविषयेऽनाद्यनन्ता स्थितिर्भवति, तथा सैव स्थितिर्भव्यजीवान् पुनराश्रित्यानादिसान्ता पुनर्मता સમતા !
– ગુણતીર્થ – “જે લોકોનું મન અત્યંત ગાઢ રીતે મિથ્યાત્વથી વ્યાપ્ત છે, તે જીવો તત્ત્વ-અતત્ત્વનો વિવેક કરી શકે જ નહીં... શું જન્માન્ય વ્યક્તિઓ કોઈપણ પદાર્થ વિશે “આ સારું... ને આ ખરાબ” એ રીતના વિવેકનો તાગ મેળવી શકે ?” હવે મિથ્યાત્વ કેટલો કાળ રહી શકે ? એ બતાવવા મિથ્યાત્વની સ્થિતિ કહે છે –
- મિથ્યાત્વનો સ્થિતિકાળ શ્લોકાર્ધ : અભવ્ય જીવને આશ્રયીને મિથ્યાત્વની સ્થિતિ “અનાદિ અનંત' હોય છે. અને ભવ્ય જીવને આશ્રયીને મિથ્યાત્વની સ્થિતિ “અનાદિસાંત’ મનાઈ છે. (૯).
વિવેચનઃ વ્યક્તમિથ્યાત્વ કે અવ્યક્તમિથ્યાત્વ એવા ભેદ-પ્રભેદને વિચાર્યા વિના માત્ર મિથ્યાત્વસામાન્યની સ્થિતિ વિચારીએ, તો એનો કાળ આ પ્રમાણે આવે –
(૧) અભવ્ય જીવને આશ્રયીને એ મિથ્યાત્વ અનાદિ-અનંત કાળ સુધી રહે... (અનાદિકાળથી તો હતું જ. અને એ અભવ્ય કદી સમ્યક્તાદિ ન પામવાનો હોવાથી એનું એ મિથ્યાત્વ અનંતકાળ સુધી રહેનારું છે...)
(૨) અને મિથ્યાત્વનો કાળ ભવ્ય જીવોને આશ્રયીને “અનાદિ-સાંત' સમજવો. (અનાદિકાળથી તો હતું જ, અને સમ્યક્ત પામે ત્યારે એનું મિથ્યાત્વ જતું રહે છે, એટલે એનો અનાદિ-સાંત કાળ ઘટે...)
આ વિશે શાસ્ત્રોમાં જણાવ્યું છે કે –
