________________
[૮]
–
શ્રીગુસ્થાનમોદ:
(જ્ઞો. ૬) एतत्पञ्चविधमपि मिथ्यात्वं व्यक्तमेव । અથવા –
"अभिग्गहिअमणाभिग्गहियं तहाभिनिवेसिअं चेव । संसइअमणाभोगं, मिच्छत्तं पंचहा होइ ॥१॥"
–. ગુણતીર્થ - (૪) સંશયકરણ : પરમાત્માએ બતાવેલા તત્ત્વો પર સંશય ધરાવવો. (૫) અનાદર : પરમાત્માએ બતાવેલા તત્ત્વો પર અનાદર હોવો.
આ પ્રમાણે પાંચ પ્રકારનું મિથ્યાત્વ છે... એનાથી જે વ્યક્તિની દૃષ્ટિ-માન્યતાવિચાર વાસિત હોય, એને મિથ્યાદષ્ટિ કહેવાય છે. બતાવેલું આ પાંચ પ્રકારનું મિથ્યાત્વ “વ્યક્તમિથ્યાત્વ' જ છે, અવ્યક્તમિથ્યાત્વ નહીં.
અથવા બીજી રીતે મિથ્યાત્વના પાંચ પ્રકાર :
શ્લોકાર્થ: (૧) આભિગ્રહિક, (૨) અનાભિગ્રહિક, તથા (૩) આભિનિવેશિક, અને (૪) સાંશયિક, તથા (૫) અનાભોગિક - આમ પાંચ પ્રકારનું મિથ્યાત્વ છે.
વિસ્તાર :
(૧) આભિગ્રહિક : અનાતિતત્ત્વચાપ્રાપનીયતાપ્રયોગોવસ્ત્રાપુતાર્થશ્રદ્ધાનમ્ ' અર્થ : તત્ત્વોના અજાણ જીવની, પોત-પોતે માનેલા પદાર્થોની એવી દઢ શ્રદ્ધા કે જે તે જીવને અપ્રજ્ઞાપનીય બનાવે... આશય એ કે, જે વ્યક્તિ યથાવસ્થિત તત્ત્વોને યથાર્થપણે જાણતો નથી અને પોતે જે તત્ત્વોને માનેલા છે, “તે વાસ્તવમાં તેવા જ છે' એવી જેની દઢ માન્યતા છે... અને એટલે જ સાચા તત્ત્વોને ગમે એટલું સમજાવવા છતાં પણ, એ એને માટે જ નહીં. પોતાની માન્યતા છોડે જ નહીં... તે વ્યક્તિની આ માન્યતાને આભિગ્રહિક મિથ્યાત્વ કહેવાય. (૨) અનાભિગ્રહિકઃ “સ્વપરાવુપતિર્થયોરવિશેષે શ્રદ્ધામના મહિલામ્ !'
-. छायासन्मित्रम् (5) આદિનમહિલં તથાઇsઉનિશિવમેવ |
सांशयिकमनाभोगिकं मिथ्यात्वं पञ्चधा भवति ॥१॥ -
૭ ધર્મપરીક્ષા' નામના ગ્રંથમાં પૂ. મહોપાધ્યાયજી મહારાજે આ પાંચ મિથ્યાત્વની તાત્ત્વિક વ્યાખ્યા કરી છે, એનો જ અહીં ઉપન્યાસ કરીને વ્યાખ્યા કરાય છે.
-
-
