________________
-
-૦
(श्लो. १२०) * गुर्जरविवेचनादिसमलङ्कृतः ।
[૧૧૭] निष्कर्मात्मा तस्मिन्नेव समये लोकान्तं कथं याति ? इत्याशङ्क्याह -
पूर्वप्रयोगतोऽसङ्गभावाद् बन्धविमोक्षतः ।
રqમાવપરિમાણ્વ, રિસદ્ધરચોવર્ધ્વગતિર્મવેત્ II૧૨૦|| व्याख्या-'सिद्धस्य' निष्कर्मात्मन ऊर्ध्वगतिर्भवति, कस्मात् ? 'पूर्वप्रयोगतः'
– ગુણતીર્થ – ઉદય ઃ અયોગગુણઠાણે રહેલા જીવને ૧૩ પ્રકૃતિઓનો ઉદય હોય છે. તે ૧૩ પ્રકૃતિઓ આ પ્રમાણે સમજવી : (૧) શાતા કે અશાતામાંથી એક વેદનીયકર્મ, (૨) આદેયનામકર્મ, (૩) યશનામકર્મ, (૪) સુભગનામકર્મ, (૫-૭) ત્રસત્રિક==સ, બાદર, પર્યાપ્ત નામકર્મ, (૮) પંચેન્દ્રિયજાતિનામકર્મ, (૯) મનુષ્યગતિ, (૧૦) મનુષ્યાનુપૂર્વી, (૧૧) મનુષ્પાયુષ્ય, (૧૨) ઉચ્ચગોત્ર, અને (૧૩) તીર્થંકરનામકર્મ...
સત્તા સયોગી ગુણઠાણે જે ૮૫ પ્રકૃતિઓની સત્તા કહી હતી, તે જ ૮૫ પ્રકૃતિઓ અયોગગુણઠાણાના છેલ્લા બે સમયની પહેલા સુધી સત્તામાં હોય છે. દ્વિચરમસમયેઅયોગીગુણઠાણાના ઉપાંત્યસમયે દ્વિચરમસમયે ૮પમાંથી પૂર્વોક્ત ૭૨ પ્રકૃતિઓનો સત્તાવિચ્છેદ થવાથી, તે સિવાયની ૧૩ પ્રકૃતિઓની સત્તા હોય. અને ચરમસમયે તે ૧૩ પ્રકૃતિઓનો પણ સત્તાવિચ્છેદ થવાથી, જીવ કર્મરહિત નિઃસત્તાક બને છે.
ગુણસ્થાન | બંધ | ઉદય | સત્તા
અયોગી | 0 | ૧૩ [૮૫/૧૩|| આ પ્રમાણે ચૌદમા અયોગગુણસ્થાનકનું સ્વરૂપવર્ણન પૂર્ણ થયું. તેની પૂર્ણાહુતિ સાથે સંસારપર્યાયરૂપ ચૌદે ગુણઠાણાઓનું સ્વરૂપવર્ણન પૂર્ણ થયું.
| મોક્ષ અવસ્થા હવે કર્મરહિત બનેલો આત્મા તે જ સમયે લોકના પર્યત ભાગે શી રીતે જાય છે? એ પ્રશ્ન ઉપાડી તેનું સમાધાન કરવા ગ્રંથકારમહર્ષિ જણાવે છે –
- સિદ્ધાત્માનાં ઊર્ધ્વગમન અંગે કારણો - શ્લોકાર્ધ : (૧) પૂર્વપ્રયોગથી, (૨) અસંગભાવથી, (૩) બંધવિમોક્ષથી, અને (૪) સ્વભાવપરિણમનથી સિદ્ધપરમાત્માની ઊર્ધ્વગતિ થાય. (૧૨૦)
વિવેચન કર્મરહિત બનેલા સિદ્ધ પરમાત્માની ઊર્ધ્વગતિ થાય એ અંગે ચાર કારણો આ પ્રમાણે સમજવા –
