________________
-
~-
-
(શ્નો. ૧૦૭-૨૦૮-૨૦૨) અવિવામિત્રત: જ
[૨૮] ऽयोगित्वमस्तीति तत्कथं घटते ? इत्येकः प्रश्नः, तथा चेद्यदि 'देहाभावः' सर्वथा काययोगाभावः सञ्जातस्तदा देहाभावे दुर्घटं ध्यानं कथं घटते ? इति द्वितीयः प्रश्नः ॥१०७॥ अथाऽऽचार्यः प्रश्नद्वयस्योत्तरं पद्यद्वयेनाऽऽह -
वपुषोऽत्रातिसूक्ष्मत्वाच्छीघंभाविक्षयत्वतः । कायकार्यासमर्थत्वात् सति कायेऽप्ययोगता ||१०८॥ तच्छीराश्रयाद्ध्यानमस्तीति न विरुध्यते ।
निजशुद्धात्मचिद्रूपनिर्भरानन्दशालिनः ||१०९|| युग्मम् || વ્યસ્થા-વાર્થ માદ – મો: શિષ્ય ! “ત્ર' મણિપુસ્થાને ‘મા’ સૂક્ષ્મ वपुर्योगे सत्यप्ययोगता प्रोच्यते, कस्मात् ? 'वपुषः' कायस्य 'अतिसूक्ष्मत्वात्' सूक्ष्म
—- ગુણતીર્થ - ચૌદમે ગુણઠાણે (૧) શરીર છે? કે (૨) શરીર નથી ? બંને વિકલ્પોમાં અમને સંશય રહે છે. જુઓ તેનું કારણ –
(૧) જો શરીરનું અસ્તિત્વ હોય, એટલે કે સૂક્ષ્મ પણ કાયયોગનું અસ્તિત્વ હોય, તો તે આત્મા યોગવાળો જ કહેવાય ને ? અને તો તેનું અયોગીપણું શી રીતે ઘટે ? આ અમારો પહેલો પ્રશ્ન છે.
(૨) જો શરીર ન હોય એવું માનો, એટલે કે સર્વથા કાયયોગનો અભાવ થઈ ગયો છે – સૂક્ષ્મ પણ કાયયોગ નથી – એવું માનો, તો શરીર વિના ન ઘટી શકે તેવું ધ્યાન શી રીતે કહો છો ? (શું શરીર વિના સિદ્ધપરમાત્માને ધ્યાન થાય છે ? નહીં જ ને...! તો ચોદમે ગુણઠાણે શરીર વિના ધ્યાન શી રીતે કહેવાય ?) આ અમારો બીજો પ્રશ્ન છે. આ બંને પ્રશ્નોનો ઉત્તર આપવા, ગ્રંથકાર આચાર્યશ્રી બે શ્લોકો દ્વારા કહે છે –
- બે પ્રશ્નોનું સમાધાન - શ્લોકાર્ધ : અહીં (૧) કાયયોગ અતિસૂક્ષ્મ હોવાથી, (૨) શીઘ ક્ષય પામનાર હોવાથી, અને (૩) કાયાનું કાર્ય કરવા અસમર્થ હોવાથી, કાયા હોવા છતાં અયોગીપણું હોય. પોતાના શુદ્ધ આત્માનાં ચિરૂપ જ્ઞાનરૂપ અત્યંત આનંદથી શોભનારા એવા અયોગી ભગવંતને તે શરીરના આલંબને ધ્યાન છે, એમાં કોઈ વિરોધ નથી. (૧૦૮-૧૦૯)
વિવેચન : પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત સમાધાન આપે છે કે - હે શિષ્ય ! અહીં
