________________
-૯૦ -
-
[ ૧૬૦]
શ્રીસ્થાનમોદ: ક (જ્ઞો. ૮૩-૮૪) व्याख्या-'तस्य' केवलात्मनो भगवतः, 'अत्र' सयोगिगुणस्थाने भावः क्षायिक a “શુદ્ધઃ' ગતિનિર્મો મતિ, સવિર્વ ‘' પ્રશ્નઈ ક્ષયિમેવ દિ' છુટું વારિત્ર क्षायिकं यथाख्यातनामकं निश्चितं भवति, कोऽर्थः ? अत्रौपशमिकक्षायोपशमिकभावयोरभावात् क्षायिको भावः, तथा दर्शनमोहनीयस्य चारित्रमोहनीयस्य क्षीणत्वात् क्षायिके सम्यक्त्वचारित्रे इति ॥८३॥
अथ तस्य केवलात्मनः केवलज्ञानबलमाह - | હે
ગુણતીર્થ - વિવેચનઃ કેવળજ્ઞાની મહાત્માને તેરમે સયોગીગુણઠાણે (૧) ભાવ, (૨) સમ્યક્ત, અને (૩) ચારિત્ર - ત્રણે ક્ષાયિકકક્ષાના હોય છે. તે આ પ્રમાણે –
(૧) ભાવ અહીં પથમિક અને ક્ષાયોપથમિક ભાવ ન હોવાથી, એ સિવાયનો ત્રીજો અત્યંત શુદ્ધ=અતિનિર્મળ એવો કર્મક્ષયજન્ય ક્ષાયિકભાવ હોય છે. (આ વાત ઘાતકર્મની અપેક્ષાએ સમજવાની... બાકી તો જીવવ-ભવ્યત્વની અપેક્ષાએ પારિણામિકભાવ અને અઘાતીકર્મના ઉદયની અપેક્ષાએ ઔદયિકભાવ પણ હોવાનો જ. એનો નિષેધ ગ્રંથકારે કર્યો પણ નથી.)
અહીં ઔપશમિક અને ક્ષાયોપશમિકભાવ ન હોવાનું કારણ એ કે, (૧) મોહનીયના ઉપશમથી ઔપથમિકભાવ આવે, અને (૨) ઘાતી કર્મોના ક્ષયોપશમથી ક્ષાયોપથમિકભાવ આવે... જયારે અહીં તો એ કર્મોનું અસ્તિત્વ જ ન હોવાથી, એમના ઉપશમ કે ક્ષયોપશમનન્ય ભાવ અહીં હોય જ નહીં.
(૨) સમ્યક્તઃ અહીં દર્શનમોહનીયનો ક્ષય થઈ ગયો હોવાથી, ઉત્તમ એવું ‘ક્ષાયિકસમ્યક્ત' જ હોવાનું..
(૩) ચારિત્રઃ અહીં રાગાદિરહિત અવસ્થા હોવાથી યથાખ્યાત” ચારિત્ર હોય છે. આ ચારિત્ર બે પ્રકારનું હોય છે : (ક) ચારિત્રમોહનીયના ઉપશમથી જન્ય ઔપશમિક યથાખ્યાતચારિત્ર, અને (ખ) ચારિત્રમોહનીયના ક્ષયથી જન્ય ક્ષાયિક યથાખ્યાતચારિત્ર અહીં ચારિત્રમોહનીયનો ક્ષય થઈ ગયો હોવાથી ક્ષાયિક યથાખ્યાતચારિત્ર” હોય... (પહેલા પ્રકારનું ચારિત્ર ૧૧મે ગુણઠાણે હોય અને બીજા પ્રકારનું ચરિત્ર ૧૨-૧૩-૧૪મે ગુણઠાણે હોય...) - હવે તે કેવળજ્ઞાની મહાત્માનાં કેવળજ્ઞાનનું બળ કેટલું? તે બતાવવા ગ્રંથકારમહર્ષિ ફરમાવે છે –
