________________
[૨૬] કર્તવ્ય છે. આત્મલય કરવા માટે યમ અને નિયમ પ્રબળ સાધન છે. જ્યારે મને અમુક નિયમેથી નિયત્રિત થઈ કબજામાં આવે છે ત્યારે આત્મસ્થિરતા બહુ અંશે પ્રાપ્ત થતી જાય છે અને અભ્યાસથી તે વધારે અંશમાં રમણતા કરાવે છે. સગાસ્નેહીઓના અસ્થિર સંબંધ અને પિદુગલિક વસ્તુ પર ખેટે પ્રેમ દૂર કરી આપણું પિતાનું શું છે તેની વિચારણામાં અને તેવું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી તેની વિશેષ ખીલવણું કરવાના કાર્યમાં મગ્ન રહેવું એ સમતા પ્રાપ્ત કરવાનું ચોથું સાધન છે અને પંડિત પુરૂષે તેને “આત્મલય’નું સાર્થ નામ આપે છે.
કષાયનું ખરું સ્વરૂપ–તેના ત્યાગને ઉપદેશ. किं कषायकलुषं कुरुषे स्वं, केषुचिन्ननु मनारिधियात्मन् । तेपि ते हि जनकादिकरूपैरिष्टतां दधुरनंतभवेषु ॥
હે આત્મન ! કેટલાક પ્રાણીઓ ઉપર શત્રુબુદ્ધિ રાખીને તું તારાં મનને શા સારૂ કષાયથી મલીન કરે છે? (કારણકે) તેઓ માતાપિતા વિગેરે રૂપમાં તારી પ્રીતિ અનંતા ભવમાં પામ્યા છે.
સ્વાગતા, ભાવ-ઈન ઉપર ક્રોધ કરે તે બહુ મુશ્કેલ છે. તે કરતી વખતે મુખને લાલચોળ કરવું પડે છે અને મનને કબજે મૂકી દેવું પડે છે. ક્રોધ કરે એ આત્મિક શુધ્ધ દશા નથી એ આટલા ઉપરથી જ જણાય છે, કારણ કે એમાં સ્વાભાવિક્તા બહુ ઓછી છે. ત્યારે આવી કૃત્રિમ દશા ધારણ કરવામાં લાભ શું છે? એવી દશા શા માટે ધારણ કરવી? સામી બાજુએ ક્ષમા ધારણ
