________________
શ્રી બૃહતસંગ્રહણિ સટીકનું ભાષાંતર. તિષ્ક દેવ-દેવીના જઘન્યત્કૃષ્ટ આયુ-સંબંધી યંત્ર. (૨) | તિષ્ક દેવ | જઘન્યાયુ ઉત્કૃષ્ટાયુ | તિષ્ક દેવી જઘન્યાયું ઉત્કૃષ્ટાયુ ૧ સર્વચંદ્રનું પલ્યચતુર્થાશન પત્ય ૧લાખ વર્ષ ૧ ચંદ્રની દેવીનું પલ્યચતુર્થાશ અધપત્ય
૫૦૦૦૦ વર્ષ ર સર્વસૂર્યોનું+ | ,, ૧ પલ્ય ૧ હ૦ વર્ષ ૨ સૂર્યની દેવીનું , , , અર્ધપલ્ય
૫૦૦ વર્ષ કે સર્વગ્રહ દેવેનું , ૧ પલ્યોપમ | ૩ ગ્રહની દેવીનું |
અર્ધ પલ્ય જ સર્વનક્ષત્રદેવનું | | | અર્ધપપમ ૪ નક્ષત્રની દેવીનું ,, પિલ્ય સાધિક પ સર્વતારક દેવેનું પલ્યઅષ્ટમાંશ પલ્યોપમ પ તારાની દેવીનું પલ્યઅષ્ટમાંશપલ્ય સાધિક
+આમાં જઘન્યાયુ સૂર્યચંદ્ર વિમાનગત દેવો માટે સમજવું. સૂર્યચંદ્રનું આયુ તે ઉત્કૃષ્ટ જ હોય છે.
ઉપર પ્રમાણે તિષ્કની ઉત્કૃષ્ટ ને જઘન્ય સ્થિતિ કહી, હવે વૈમાનિક દેવેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કહે છે –
दो साहि सत्त साहिय, दस चउदस सत्तरेव अयराइं। सोहम्मा जा सुक्को, तदुवरि इकिकमारोवे ॥१२॥
અર્થ_ધર્મ દેવલકથી માંડીને મહાશુક દેવલેક સુધી આ કમે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ જાણવી. શા પ્રમાણે તે કહે છે–સૌધર્મ દેવલોકમાં દેવોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બે સાગરોપમની જાણવી. (અહીં અયર-અતર શબ્દ વાપર્યો છે તે તરવાને અશક્ય અથવા પ્રભૂતકાળ તરી શકાય તેથી અતર એટલે સાગર તેની ઉપમાવાળું તે સાગરોપમ સમજવું.) બીજા ઈશાન દેવલોકના દેવાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બે સાગરેપમથી કાંઈક અધિક જાણવી. સનકુમાર ત્રીજા દેવલોકમાં સાત સાગ રેપમની અને ચોથા મહેન્દ્ર દેવલેકમાં સાત સાગરોપમ ઝાઝેરી સમજવી. પાંચમા બ્રહ્મ દેવલેકે દશ સાગરોપમની, છઠ્ઠી લાંતક દેવલોકે ચૌદ સાગરોપમની અને સાતમા મહાશક દેવકે સત્તર સાગરોપમની સમજવી. ત્યારપછી દરેક દેવલેકે અને દરેક રૈવેયકે એકેક સાગરોપમની પૂર્વ પૂર્વ કરતાં ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યમાં વૃદ્ધિ કરવી. તે આ પ્રમાણે-આઠમા સહસાર દેવલેકે ૧૮ સાગરોપમની, નવમા આનત દેવલોકે ૧૯ સાગરોપમની, દશમાં પ્રાણત દેવલોકે ૨૦ સાગરોપમની, અગ્યારમાં આરણ દેવલેકે ૨૧ સાગરોપમની અને બારમા અચુત દેવલેકે ૨૨ સાગરેપમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ સમજવી.