Page Text
________________
પર્વતિથિબેધક પ્રશ્નોત્તરી
[ ૧૩૫
પેજ ૩-૪ ઉપર પ્રથમ-અર્થાત પ્રકર્મસંવત્સરની અપેક્ષાએ એક ચાંદુ સંવત્સરમાં ૬ અહોરાત્ર ઘટતાં અને સૌરસંવત્સરમાં ૬ અહોરાત્ર વધતાં, કારણ કે–પ્રકર્મ અથવા સાયનસંવત્સર ૩૬૦ દિવસને ગણતે. જ્યારે ચાન્દ્ર અને સૌર અનુક્રમે ૩૫૪ અને ૩૬૬ દિવસ પ્રમાણુ ગણતા, તેથી એકની અપેક્ષાએ ૬ અહોરાત્ર ઘટતાં અને બીજાની અપેક્ષાએ ૬ વધતાં. ઉક્ત હાનિ અને વૃદ્ધિ સદા નિયત રહેતી હોવાથી પર્વેને અંગે વાંધાજોતા ઉતા એ પ્રમાણે લખાણની શરૂઆત કરી. (જે-લખાણમાં લેખકે બ્લેક પંક્તિવાળા લખાણ દ્વારા જણાઈ આવતા પોતાને પૂર્વોક્ત-દિવસની ક્ષય-વૃદ્ધિને તિથિની ક્ષય-વૃદ્ધિ ગણવવાનો આશય ત્યાં સુધી તે અપ્રકટ રાખેલ છે; પરંતુ) તે પછીના લખાણમાં લેખકે, પિતાનું તે ધ્યેય ખુબજ કુશલતાથી ગોપવીને આગળ વધતાં પોતાની તે બૂકના ૩૧મા પેજ ઉપર-જૈન સિદ્ધાંતમાં જે “અતિરાગ' અને “અવન
=' શબ્દો આવે છે તે કાલની વૃદ્ધિ હાનિના પર્યાય છે. વળી સેંકડો વર્ષોથી જેમાં લૌકિકટિપ્પણને અનુસાર પર્વતિથિની આરાધના થાય છે તો પછી જેન ટિપ્પણના નામે ચર્ચા જ શા માટે કરાય છે તે સમજાતું નથી, જે જૈન પર્વોનાં ઉલ્લેખવાળાં લૌકિકટિપ્પણને જ જૈનટિપ્પણ”નું નામ અપાતું હોય તે વાત જુદી છે. પણ આવાં જેનટિપણામાં પણ પર્વતિથિની હાનિ વૃદ્ધિ તો બરાબર કરાતી જ હતી, 9 એ પ્રમાણે (જૈન ટિપ્પણના નામે તે કેઈજ ચર્ચા નહિ કરતું હોવા છતાં તેવા કૃત્રિમ તુક્કાને એઠે) સ્વદે લખી નાખવા વડે પિતાના તે દિનવૃદ્ધિક્ષયને તિથિવૃદ્ધિક્ષય ગણાવવાના બદઆશયને ખુલ્લે કરી નાખેલ છે= અર્થાત તેમ લખીને તે ત્રિપુટીમાંના બીજા બે લેખકને પોતપોતાની બૂકમાં તે પ્રમાણે યથેષ્ટ લખવાને માર્ગ તેમણે ખુલ્લે કરી દીધું છે. તે વાતનું આલંબન લઈને
દિનવૃદ્ધિને તિથિવૃદ્ધિ લેખાવવાની તે પહેલનું શ્રી જનકવિએ કરેલું અનુકરણ
શ્રી જનકવિજ્યજીએ પિતાનાં લખાણને પણ તે જ નિષ્કર્ષ આણેલ છે. આ સારૂ તેમણે પ્રથમ તે પિતાની પેટાપ્રશ્ન નં. રમાની બૂકના ત્રીજા પાનાથી “કરો ત્રાઃ સૂર્યમા' પાઠથી માંડીને ૧ભા પેજ સુધી તેય “શ્રી ઉત્તરાર્થનના ૨૬મા અધ્યયન વગેરેમાં દર્શાવ્યા મુજબ વર્ષમાં છ તિથિએને ક્ષય થાય છે અને વર્ષમાં સામાન્યતિથિ કે પર્વતિથિ અર્થાત કેઈ પણ તિથિ વૃદ્ધિ તો પામતી જ નથી, એ પ્રમાણે સીધું લખાણ કર્યું પરંતુ તે પછી તે લખાણની નીચેના જ પિરામાં તેમણે “લેકોત્તર (જૈન) શાસનમાં થઈ ગએલા મહાપુરુષોએ અને લૈકિકમાં થઈ ગએલા મહાપુરુષોએ રચેલા જે નિષ્પક્ષ
જ્યોતિષ શાસ્ત્રો અનુસાર ગણિત પ્રમાણે ટિપ્પણામાં જે તિથિ જે પ્રમાણે આવતી હોય તે તિથિ તે જ પ્રમાણે ગ્રહણ કરવી જોઈએ. એ પ્રમાણે (લૌકિક જ્યોતિષ શાસ્ત્રોને જૈન જ્યોતિષશાસ્ત્રોની સમકક્ષાના લેખાવવાની મિથામતિ અપનાવવાપૂર્વક) લખી નાખવાનું સમકિત (2) ઝળકાવવા દ્વારા-લૌકિક પંચાંગમાં આવતી પર્વષયવૃદ્ધિને જેની પર્વષયવૃદ્ધિ તરીકે લેખાવવાની અર્થાત જૈન જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં સૌરમાસને આશ્રયીને જણાવેલા “અહોરાત્ર અને અતિરાત્ર’ શબ્દનો અર્થ જે “નિવૃત્તિ” જ થાય છે તેને તિથિ તરીકે લેખાવવા રૂપે શ્રી કલ્યાણવિજ્યજીનું અનુકરણ કરેલ છે.
તે બે આલંબનના જોરે શ્રી અંબૂવિજયજીએ, પોતાની “પર્વતિથિપ્રકાશ” બૂકના ૧૮મા પેજ ઉપર લેકોત્તરશાસ્ત્રની અને પ્રભુશાસનનીય પરવા તજી દઈને શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ જેવા આગમશાસ્ત્રમાંના તે “અતિરાગ' શબ્દના “દિનવૃદ્ધિ” અર્થને ખુલ્લા શબ્દોમાં “વૃદ્ધિતિથિઓ’ કહી દેવાનું સાહસ કર્યું છે.'
તેમ તે “શ્રી હરિપ્રશ્ન”મને પ્રસ્તુત પ્રશ્નોત્તર કે-જે પર્વતિથિના ક્ષય વખતે પૂર્વ કે પૂર્વતર અપર્વતિથિને ક્ષય કરવાની અવિચ્છિન્ન આચરણાને શાસ્ત્રાનુસારી લેખાવવા પણ સમર્થ છે, તે પ્રશ્રનેત્તરના આધારે તે વગને ન તિથિમત સીધે જ કલ્પિત કરતે
| SR No. | 022156 |
| Book Title | Tattva Tarangini Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar |
| Publisher | Shasankantakoddharak Gyanmandir |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 318 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 35 MB |