________________
૨૯ મહોરથી ભરેલો આખો થાળ મળશે અને જો કોઈ રીતે હું જિતું, તો મને એક સોનામહોર આપવી.”
એ પ્રમાણે તે નિરંકુશપણે જુગાર-ક્રીડા કરવા લાગ્યો, પરંતુ તેને કોઈ જિલી શકતા ન હતા. તે જ સર્વેને તિતો હતો. જેમાં અતિ ચતુર પુરુષ પણ તેને જિતી ન શકે, તેમ મનુષ્યપણું જે હાર્યો, તેને ફરી પ્રાપ્ત થવું દુર્લભ છે. (૭) હવે ત્રીજા દષ્ટાન્નની સંગ્રહગાથા કહે છે : -
(૩) ધાન્ય-મિશ્રીત સરસવ धण्णे ति भरहधण्णो, सिद्धत्थग-पत्थ-खेव थेरीए । अवगिचण-मेलणओ, एमेव ठिओ मणुय-लाभो ॥ ८ ॥
ભરતક્ષેત્રમાં ઉત્પન્ન થયેલાં તમામ ધાન્યો એકઠાં કરી તેમાં ૧ પાલી સરસવ નાખી ભેગાં મેળવવાં. ત્યાર પછી કોઈ વૃદ્ધા-ઘરડી ડોસી તે પાલી સરસવ પાછા-વીણી વીણીને પાલી પૂરી કરે, તે કાર્ય જેમ મુશ્કેલ છે, તેમ મનુષ્યપણું ફરી મળવું મુશ્કેલ છે.
- એક કલ્પના કરી માની લઈએ કે,કહળથી કોઈક દેવે ભરતક્ષેત્રમાં સર્વ ધાન્યો અને તૃણો એકઠાં કર્યાં. એક સરસવ ભરેલો પ્રસ્થ (ધાન્ય માપવાનું ભાજન) ભરીને તેમાં ઉપર નાખ્યો. સર્વ સરસવો ધાન્ય સાથે એકઠાં કરી નાખ્યાં. ત્યાર પછી દુર્બલ દેહધારી દરિદ્રતામાં સબડતી, કોઈ રોગથી પીડાતા અંગવાળી ડોશી સૂપડા વતી ઝાટકી ઝાટકીને સરસવને ધાન્યોથી છૂટા પાડે. જ્યાં સુધી સરસવનો પ્રસ્થ પૂરો ભરાય નહીં, ત્યાં સુધી તે પ્રમાણે તે ડોશી સુપડાથી સરસવ છૂટા પાડવાની મહેનત કર્યા જ કરે. કદાપિ તે ડોશી સર્વ સરસવ ફરી મેળવી શકે ખરી ? એ પ્રમાણે અનેકયોનિમાં પરિભ્રમણકરનાર મોહમલિન જીવને આ ભવમાંથી ભ્રષ્ટ થયા પછી મનુષ્યભવ ફરી મળવો અતિ દુર્લભ છે. (૮) ચોથા દષ્ટાંતની સંગ્રહગાથા : -
- (૪) રાજસભા જીતવી जूयम्मि थेरनिव-सुयरज्ज-सहट्ठसययंसिदाएण । एत्तो जयाउ अहिओ, मुहाइ नेओ मणुय-लाभो ॥९॥
એક વૃદ્ધ રાજાને પુત્ર રાજ્ય મેળવવાની અભિલાષાવાળો થયો. તેને પિતાએ કહ્યું કે, “આ રાજસભા તારાથી ત્યારે જ જિતેલી ગણાય, જો તું મહેલના દરેકસ્તંભના ખૂણાઓને અખંડપણે ૧૦૮ વખત જિતે. વચમાં એક વખત પણ હાર ન પામે. મારી સાથે તું રમતમાં દરેક વખત જિતી જાય તો રાજ્ય મેળવવા માટે તું યોગ્ય ગણાય. નહીંતર નહીં.” આ જય કરતાં પણ અધિક કિંમતી મનુષ્યભવ છે, માટે તેને શુદ્ધ ધર્મારાધનના મૂલ્ય વગરનો નકામો ન ગૂમાવશો. દષ્ટાંત કંઈક સ્પષ્ટતાથી કહે છે –
ધન-ધાન્યાદિકથી સમૃદ્ધ વસંતપુર નામના નગરમાં પ્રૌઢ પરાક્રમયુક્ત જિતશત્રુ નામનો
