Page Text
________________
૩૦૭
પ્રતિવસ્તુની ઉપમાલક્ષણ દષ્ટાંત જણાવે છે કે , ઘાસની ગંજી મોટી ખડકેલી હોય, તેને પણ અગ્નિનો નાનો તણખો બાળીને ભસ્મ કરી નાખે છે, તો પછી ઘણો વધારે અગ્નિ હોય તો શું બાકરાખે ? (૪૭૪)
કેવી રીતે તે કહે છે –
૭૪૭ - દાહ્ય તૃણ તેની સન્મુખ પ્રવર્તતા પવનના યોગથી, પરંતુ તેના એટલે પવનના વિરહમાં નહિ, આ વાત દરેકને પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે. અહિં દષ્ટાંતની યોજના કરતા કહે છે કે - અહિં પ્રાયશ્ચિત ગ્રહણ કરવાની અભિલાષા-પરિણામરૂપ ભાવ અને દોષ-અપરાધરૂપ તૃણસમૂહને બાળવા સમર્થ આજ્ઞારૂપ પવન, ભાવરૂપ અગ્નિને ઉત્તેજિત કરનાર આજ્ઞારૂપ પવન સમજવો. (૪૭૪).
શંકા કરી કે, આજ્ઞા અને પવન વચ્ચે મોટું અતર હોવાથી દષ્ટાન્ન અને દાણાન્તિકભાવ કેવીરીતે ઘટે ? તે માટે કહે છે કે –
૪૭૫ - તે મહાપ્રભાવાળી ભગવંતની આજ્ઞા તો પવનને આશ્રીને દાહ્ય-કર્મ-કચરાને ભસ્મરૂપ બનાવવા સમર્થ હોવાથી, લોકને પ્રતીત બાકીની ઉપમાઓનો અભાવ હોવાથી પવનરૂપ આજ્ઞા અહિં કહેલી છે.બીજા સ્થાનમાં તો કહેવું છે કે - “આજ્ઞા મોહ-વિષ ઉતારવા માટે શ્રેષ્ઠ મંત્ર છે, રાગાદિ અગ્નિ લોપવા માટે આજ્ઞા જળસમાન છે, કર્મરૂપી વ્યાધિ મટાડવા માટે ચિકિત્સા-વૈદકશાસ્ત્ર છે, જિનેશ્વર ભગવંતની આજ્ઞા મોક્ષફલ મેળવવા માટે કલ્પવૃક્ષસમાન છે.” આ વગેરે સૂત્રોમાં શ્રેષ્ઠ મંત્રાદિની ઉપમાઓ આપેલી છે. જો આ આજ્ઞાથી વિપરીત દ્રવ્ય, ક્ષેત્રાદિથી અનુચિતપણે વર્તન કરવામાં આવે, તો શાસ્ત્રથી અવળી રીતે વર્તન કરવામાં આવે તો કર્મનો સંચય કરનારી એટલે સંસાર વધારનારી સમજવી. (૪૭૫) ઉપસંહાર કરતા કહે છે –
૪૭૬ - સજ્ઞાનપણે ગુણપાત્ર જનયોગ્ય પુરુષની બુદ્ધિની અપેક્ષાએ યથાર્થ પણે અહિ વિચારવું જોઇએ કે, જો પ્રભુની આજ્ઞાને સમ્યપણે પાલન કરવામાં આવે, તો ભાવરૂપી અગ્નિ માટે પવન-સમાન છે અને જો વિપરીત પણે વર્તન કરવામાં આવે, તો કર્મબંધને વધારનારી છે. આ વાત અયોગી પુરુષની બુદ્ધિથી સમજાય તેવી નથી. તે માટે દૃષ્ટાન્ત આપે છે કે, જન્મથી અંધ હોય, તેને નીલ, પીળો, રાતો વગેરે રૂપનું જ્ઞાન થતું નથી, જે માત્ર હસ્તસ્પર્શાદિ દ્વારા આકારથી જાણી શકે છે, વાસ્તવિક વર્ણાદિકનું જ્ઞાન જન્માભ્યને ન થાય તેમ. (૪૭૬) હવે ભાવથી અન્ય અને દેખનાર કોણ? તેનો વિભાગ કહે છે –
- ૪૭૭ - જન્મથી જ જે અંધ હોય, તે જાત્યંધ કહેવાય છે. હજુ સંસારચક્રમાં કોઈ વખત પણ મિથ્યાત્વ અંધકાર પટલ જેનો દૂર થયો નથી, એટલે છતા સભૂત ભાવસ્વરૂપ પદાર્થો જાણવા માટે અનાદિ મિથ્યાત્વજેનું દૂર થયું નથી. એવો જીવ તથા બીજો અન્ધક સમાન, પાછલથી જેની દષ્ટિ ચાલી ગઈ છે, એવા અંધક સમાન મિથ્યાદષ્ટિ ૧. અવશ્ય વેદવા લાયક મિથ્યાતત્વમોહના ઉદયથી ગ્રન્થિભેદ થવા છતાં પણ સમ્યકત્વ ચાલીગયા પછી મિથ્યાત્વ પામેલો જીવ ૨, જેનાં નેત્રો ચોખ્ખાં છે, તેના સમાન સર્વકાલ સમ્યગૃષ્ટિ, જેનો બોધ યથાર્થ
| SR No. | 022151 |
| Book Title | Updeshpad Mahagranth |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay |
| Publisher | Ranjanvijay Jain Pustakalay |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 586 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |