________________
પોતે સુખી છે દુઃખી છે એવું ભાસે છે. विचार्यमाणं नो चारु, तदेतदपिदर्शनम्, कृतिचैतन्ययो wक्तं सामानाधिकरण्यतः ।।१४२||-५६
અર્થ : ચૈતન્ય અને કૃતિ પ્રયત્નનું પ્રગટ સામાનાધિક રહ્યું છે...એટલે કે જ્યાં ચૈતન્ય છે ત્યાં જ કૃતિ જોવા મળે છે તેથી કરીને ચૈતન્ય આત્મામાં ને કર્તુત્વ ભોકતૃત્વ રૂપ કૃતિ ધર્મ પ્રકૃતિ જન્ય બુદ્ધિ વગેરે માં છે. પરંતુ ચેતન રૂપ આત્માનાં નથી, આવી માન્યતાવાળું આ સાંખ્યદર્શન વિચાર કરતા બરોબર સુંદર દર્શન નથી લાગતું.
कृतिभोगौ च बुद्धे श्चेद् बन्धो मोक्ष श्च नात्मनः ततश्चात्मान मुद्दिश्य कूटमेतद्यदुच्यते ।।१४३।।-५९
અર્થ : કર્તુત્વ અને ભોક્નત્વ બધુ જ બુદ્ધિનું હોય તો કર્તુત્વ ભોક્તત્વના આધારે જ બંધ અને એના નાશથી મોક્ષ એ બન્ને આત્માનો નહીં બુદ્ધિનો થશે ને તમે આત્માનો બંધ મોક્ષ માનશો નહીં...તો તો કપિલ મુનિએ આત્માને ઉદ્દેશીને જે મોક્ષની વાત કરી છે...તે ખોટી ઠરશે...તમારા
૮૦૧ મિથ્યાત્વત્યાગાધિકાર-૧૩]
ર-૧૩.
